Στην Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης φιλοξενείται ένας μικρός θησαυρός από εικόνες, ιερά κειμήλια, ξυλόγλυπτα, χαρακτικά, αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές, που χρονολογούνται στη μεταβυζαντινή και νεότερη περίοδο. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν τμήμα της παλαιάς συλλογής των παλαιοχριστιανικών και μεταβυζαντινών μνημείων που φυλάσσονταν στο Τοπικό Μουσείο της πόλης της Κοζάνης και προέρχονταν από διάφορες περιοχές του Νομού Κοζάνης. Η συστηματικότερη συλλογή και φύλαξη αρχαιοτήτων ξεκίνησε το 1934, όταν ο Δήμος στο τότε νεόδμητο δημοτικό μέγαρο παραχώρησε μια αίθουσα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία για να συγκροτήσει το Τοπικό Μουσείο “διά των ανευρισκομένων εν τη περιοχή του Νομού αρχαιοτήτων, αποφευγομένης της διαρροής τούτων εις διάφορα άλλα Μουσεία” (Δελιαλής 1955). Με την πάροδο του χρόνου, η συλλογή αυτή εμπλουτιζόταν και περιείχε ευρήματα από την προϊστορική έως και τη νεότερη περίοδο, καθώς και λαογραφικά αντικείμενα. Στη συνέχεια, ένας μεγάλος αριθμός από αυτά λόγω της ιδιαίτερης αρχαιολογικής τους αξίας, κυρίως αρχιτεκτονικά μέλη, κεραμική και νομίσματα κλασικής έως βυζαντινής περιόδου, παραδόθηκε στις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού για τη φύλαξη και ανάδειξή τους (Τσιλιπάκου …).
Στη σημερινή συλλογή εντάσσεται ένας αριθμός μαρμάρινων κτητορικών επιγραφών (Δημόπουλος 2004), που προέρχονται από εκκλησιαστικά κτίσματα (ναός Παναγίας), αλλά κυρίως από παλαιές κατεδαφισμένες οικίες της Κοζάνης (π.χ. Κοντορούση, Κοβεντάρου) και κρήνες (π.χ. Κοντορούση, Μητροπολιτικού Μεγάρου) και χρονολογούνται το 18ο και 19ο αιώνα. Οι επιγραφές παρέχουν πολύτιμα στοιχεία, όχι μόνο για τα οικοδομήματα από τα οποία προέρχονται, αλλά γενικότερα για το ιστορικό, πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της πόλης και την προσωπογραφία της εποχής. Εξαιρετικά σπάνιο είναι το είδος του προσκυνηταρίου – εικονοστασίου του 18ου αιώνα, με τη μορφή κιβωτιδίου προς ανάρτηση από τον Άγιο Νικάνορα. Φέρει ξυλόγλυπτο πλαίσιο με φυτικό διάκοσμο και τοξωτή επίστεψη με την τεχνική του σκαλιστού στον αέρα, η οποία απεικονίζει αγγέλους, που στέφουν αετό επάνω από τη γραπτή μορφή του Άναρχου Πατέρα, και στηρίζεται σε δυο ολόσωμα παγώνια στις γωνίες. Στο εσωτερικό εμπεριέχεται όστρεο με ζωγραφισμένη τη σκηνή της Μεταμόρφωσης στην κοίλη πλευρά του.
Έπειτα από συντονισμένες ενέργειες της Δημοτικής Βιβλιοθήκης σε στενή συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης, τα εναπομείναντα αντικείμενα της Αρχαιολογικής Συλλογής στη Δημοτική Βιβλιοθήκη απέκτησαν βεβαιώσεις κυριότητας, σύμφωνα με το ν. 3028/2002 «Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Βεβαιώθηκε η κυριότητα 418 λειτουργικών παλαιών εντύπων, 51 μεταβυζαντινών και νεότερων εικόνων και εκκλησιαστικών αντικειμένων (24 μεταβυζαντινές εικόνες, 1 αετωματική επίστεψη, 1 τμήμα Αποστολικού, 3 μεσαία τρίπτυχα, 2 Λυπηρά, 4 τρίπτυχα, 1 Εικονοστάσι, 9 περιστρεφόμενα Αναλόγια, 5 τμήματα Επιστυλίου, 1 ξυλόγλυπτο), 23 μαρμάρινων αντικειμένων, 13 χαλκογραφιών (9 χαλκογραφίες, 1 Αντιμνήσιο και 3 χαρακτικά) και 83 παλαιτύπων και 2 χαρτών (Χάρτα του Ρήγα Φεραίου και Χάρτης Άνθιμου Γαζή).
Βεβαιώσεις κυριότητας:
1. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/34457/23678/187/07.02.2019 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (λειτουργικά).
2. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271204/176076/3260/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (εικόνες).
3. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271206/176077/3261/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (μαρμάρινα).
4. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271210/176081/3263/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (χαλκογραφίες).
5. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271209/176080/3262/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (παλαίτυπα).