1. (φ. 2 r -44 v ) ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ, Στοιχεῖα (Βιβλία 11-14). Τίτλος: «Εὐκλείδου
στοιχεῖον ια ον καὶ στερεῶν α ον ». Ἀρχ. α ον . Στερόν ἐστι, τὸ μῆκος, καὶ
πλάτος, καὶ βάθος ἔχον. Τέλ. οὕτως καὶ ἡ γωνία πρὸς τὴν γωνίαν. Ἐν
τοῖς ἴσοις κύκλοις κ(αὶ τὰ τοιαῦτα). Τέλος τοῦ ϛ΄ βιβλίου τοῦ
Εὐκλείδους. – (φ. 2 r -16 v ) Βιβλίο ια΄. – (φ. 16 v -28 v ) Βιβλίο ιβ΄. – (φ. 28 v -
40 r ) Βιβλίο ιγ΄. – (φ. 40 r -44 v ) Βιβλίο ιδ΄. Μεγάλη ὁμοιότητα κειμένου μὲ
τὴν ἔκδοση: [Μεθόδιος Ἀνθρακίτης – Μπαλάνος Βασιλόπουλος], Ὁδὸς
μαθηματικῆς, Βενετία 1749, σ. 236-344. Γιὰ τὴν ἔκδοση τοῦ Εὐκλείδη
βλ. Ἔκδ. Euclidis, Elementa, post I. L. Heiberg edidit E. S. Stamatis,
ἐκδ. Teubner, Λειψία 2 1969. Στὰ περιθώρια, σὲ κάθε σελίδα,
γεωμετρικὰ σχήματα, ὅπως καὶ στὴν Ὁδὸν μαθηματικῆς.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 116 

Στὸ φ. 45 r τὸ κείμενο: Πρότασις ριη΄τοῦ ι΄ βιβλίου. Προκείσθω ἡμῖν
δεῖξαι ὅτι ἐπὶ τῶν τετραγώνων σχημάτων, ἀσύμμετρος ἐστὶν ἡ
διάμετρος τῇ πλευρᾷ μήκει.
2. (φ. 46 r -60 r ) ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΕΚ ΒΙΘΥΝΙΑΣ, Σφαιρικά. Τίτλος: «Περὶ σφαιρικῶν
κατὰ τὸν Θεοδόσιον». Ἀρχ. [Βιβλίον α΄. Ὅροι.] 1. Σφαῖρά ἐστι σχῆμα
στερεὸν ὑπὸ μιᾶς ἐπιφανείας περιεχόμενον. Τέλ. Καὶ διὰ τῆς ἀνωτέρω
οἱ ἁπτόμενοι κύκλοι ὁμοίως ἐγκλινόμενοι ἔσονται. – (φ. 46 r -51 v ) Βιβλίο
α΄. – (φ. 52 r -60 r ) Βιβλίο β΄. Μεγάλη ὁμοιότητα κειμένου μὲ τὴν ἔκδοση:
Ὁδὸς μαθηματικῆς, σ. 373-403. Στὰ περιθώρια, σχεδὸν σὲ κάθε σελίδα,
γεωμετρικὰ σχήματα, ὅπως καὶ στὴν Ὁδὸν μαθηματικῆς.
3. (φ. 62 r -99 v ) ΑΔΗΛΟΣ, «Σύντομος θεωρία καὶ πρᾶξις Ἀριθμητικῆς». Ἀρχ. Οὐκ
ὀλίγοι ἐοίκασι περὶ ἀριθμητικῆς γεγραφέναι. Τέλ. Τοσούτους περιττοὺς
περιέχει ἀπὸ μονάδος, ἀρχομένους, ὅσας ἡ αὐτοῦ ῥίζα μονάδας
περιέχει. ἄρα κτ. Στὰ περιθώρια, συχνὰ σχήματα.
4. (φ. 100 r -102 r ) ΑΔΗΛΟΣ, «Περὶ Γεωμετρικῆς ψηφοφορίας». Ἀρχ. Ψηφοφορία
γεωμετρική ἐστιν, ἡ περὶ τὴν διανομὴν τῶν μήκεων, καὶ έπιφανειῶν
καταγινομένη. Τέλ. Εἰ δὲ βούλει ἀκριβέστερον ποιῆσαι μερισμόν,
πρόσθες πολλὰς τζίφρας. Τέλος τῆς άριθμητικῆς.
5. (φ. 102 v -115 v ) ΑΔΗΛΟΣ, «Περὶ Τριγωνομετρίας». Ἀρχ. Πάσης εὐθυγράμμου
γωνίας τὸ μέτρον ἐστὶν ἡ ἐκ τῆς ἀφῆς τῶν εὐθειῶν. Τέλ. Οὕτω τὸ ὑπὸ
τῶν α΄β΄, β΄γ΄ ὀρθογώνιον πρὸς τὸ διπλάσιον τοῦ τριγώνου. Στὰ
περιθώρια, σχεδὸν σὲ κάθε σελίδα, τριγωνομετρικὰ σχήματα.
6. (φ. 116 r -138 v ) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ, Λόγοι, μὲ σποραδικὰ παρασελίδια
σχόλια.
1 (φ. 116 r -123 r ) Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα. Ἀρχ. Ἐπὶ τῆ φυλακῆς μου στήσομαι.
Ἔκδ. PG 36.624-664. Στὸ φ. 123 r ἐξήγηση τῶν ὅρων-λέξεων: λόγος τοῦ
θεοῦ, Ἀχιτόφελ, δράκων.
2 (φ. 124 r -126 r ) Εἰς τὴν καινὴν Κυριακὴν καὶ εἰς τὸ ἔαρ καὶ εἰς τὸν
μάρτυρα Μάμαντα. Ἀρχ. Ἐγκαίνια τιμᾶσθαι παλαιὸς νόμος καὶ καλῶς
ἔχων. Ἔκδ. PG 36.608-622.
3 (φ. 126 v -130 v ) Εἰς τὴν ἁγίαν Πεντηκοστήν. Ἀρχ. Περὶ τῆς ἑορτῆς
βραχέα φιλοσοφήσωμεν. Ἔκδ. PG 36.428-452.
4 (φ. 132 r -133 r ) Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα καὶ εἰς τὴν βραδυτῆτα. Ἀρχ.
Ἀναστάσεως ἡμέρα καὶ ἡ ἀρχὴ δεξιά. Ἔκδ. PG 35.396-401.
7. (φ. 136 r -138 v καὶ 143 v -144 r ) ΜΑΞΙΜΟΣ ΜΑΡΓΟΥΝΙΟΣ, Ἐπιστολές: α) Γεωργίῳ
τῷ Μαξίμῳ. Ἀρχ. Τὸ τῆς λήθης ὕδωρ ἐκπέπωκας. β) Ἰωάσαφ. Ἀρχ.
Τῶν ἐραστῶν οἱ περί τι διακαῶς τὴν φλόγα ἐκκαίοντες. γ) Λαυρεντίῳ.
Ἀρχ. Αὖθις τ’ ἄρα τῶν γε παρ’ ἡμῶν στερηθήσῃ. δ) Ἰωάσαφ τῷ
Δορυανῷ, Νικολάῳ τῷ Ῥοδίῳ, Ἰωάννῃ τῷ Μουρζίνῳ. Ἀρχ. Ἕβδομον
τουτὶ ἔτος. ε) Διονυσίῳ μεγάλῳ πρωτοσυγκέλλῳ. Ἀρχ. Οὐδ’ ἵππος
ἀγωνιστὴς εὐσκαλῶς ἔχων ἑαυτῷ. Ϛ) Τῷ Φιλιππυπόλεως. Ἀρχ. Εἴ τίς
ἐστιν ἀγάπη πρὸς τὸ θεῖον. ζ) Διονυσίῳ. Ἀρχ. Δεινὸν οἴησις. η) Ἰωάννη

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΩΔΙΚΩΝ 1-100

 117 

τῷ Μουρζίνῳ. Ἀρχ. Ἡδύ μοι λίαν καὶ χαρίεν. θ) Μελετίῳ Βλαστῷ
(μόνον ἡ προσφώνηση, χωρὶς τὸ κείμενο τῆς ἐπιστολῆς). ι) Πατριάρχῃ
Ἱερεμίᾳ. Ἀρχ. Ἰδοὺ καὶ αὖθις τὰ τοῦ καθ’ἡμᾶς ἱεροῦ δόγματος. Γιὰ τὴν
ἔκδοση τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Μαργουνίου βλ. Εὐθ. Κ. Λίτσας, «Μαξίμου
Μαργουνίου ἐπιστολές», Ἑλληνικὰ 59/2 (2009) 269-301.
8. (φ. 139 r -141 r ) <ΨΕΥΔΟ-ΨΕΛΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ>, «Περὶ Μουσικῆς». Ἀρχ. Μουσικὴν
οἱ παλαιοὶ συνέχειν εἶπον τὸ πᾶν. Τέλ. Τὰ μυρία τῶν μελῳδιῶν, καὶ
ποικίλα κατασκευάζεται. Τέλος τῆς μουσικῆς. Βλ. Fragmenta anonyma
de musica, astronomia et geometria, ἐκδ. J.-L. Heiberg, Anonymi logica
et quadrivium cum scholiis, [Det. kgl. danske videnskabernes Selskab.,
Hist.-Fil. Meddelelser 15, 1], Κοπεγχάγη 1928-29. Τὸ αὐτὸ κείμενο καὶ
στὸν κώδ. Harley 5624, φ. 404 v -410 v [http://www.bl.uk/manuscripts/
FullDisplay.aspx?ref=Harley_MS_5624], στὸν κώδ. Paris. Gr. 2334, κ.ἀ.
9. (φ. 141 r -142 r ) Ἀπόσπασμα κειμένου ἀπὸ τὴν Ὁδὸν μαθηματικῆς: Σημεῖόν
ἐστι οὗ μέρος οὐδέν … Γραμμὴ δὲ εὐθυγράμμῳ περιγράφεσθαι
λέγεται.
Στὸ φ. 143 r ἀτελὲς κείμενο, μόνον ἡ ἀρχή: Ἐκ τῶν ἐπιστολικῶν τύπων
τοῦ σοφωτάτου Κορυδαλέως τοῦ ἐγκωμιαστικοῦ χαρακτῆρος
ὑπόδειγμα ε΄. Εἰς ἀρχιερέα πολλῶν καὶ ἄλλων προτερημάτων
πλουτοῦντα, μάλιστα μουσικῆς μετ’ εὐφωνίας. Ἡ […

(φ. 1 r -1 v ) Πίνακας περιεχομένων (ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ Θεοφίλου Βεροίας),
1. (φ. 3 r -10 r ) Τοῦ αὐτοῦ Γερασίμου πρῴην Καστορίας λόγος εἰς τὸ ἐλέησόν
με ὁ θεὸς κατά. Ἀρχ. Προοίμιον. Καθὼς εἰς μίαν εἰκόνα στοχαζόμενος
τινὰς βλέπει ὅλα τὰ τοῦ πρωτοτύπου. Τέλ. καὶ εἴσελθε εἰς τὴν
ἡτοιμασμένην σοι βασιλείαν τῆς ἐκ δεξιῶν στάσεως τῶν δικαίων, ἧς
γένοιτο κ.λπ.
2. (φ. 12 r -28 r ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος τρίτος εἰς τὸ ρητὸν τοῦ πεντηκοστοῦ
ψαλμοῦ ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω. Τέλ. νὰ δοξασθοῦμεν εἰς
τὴν οὐράνιον δόξαν αἰνοῦντες καὶ εὐλογοῦντες τὸν π(ατέ)ρα κλπ
3. (φ. 30 r –40 v ) Λόγος Γερασίμου εἰς τὸ ρητὸν ἰδοὺ γὰρ ἀλήθειαν καὶ
ἠγάπησας τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια. Ἀρχ. θέλει ὁ υψιπέτης αετός νά
μάθῃτοὺς νεοσσούς του. Τέλ. νά χαροῦμεν μὲ ἀγαλλίασιν, ἧς γένοιτο
κ.λπ. – φ. 30 r : ἐρρέθη εἰς τὸν ἅγιον Λάζα(ρον).
4. (φ. 42 r -52 r ) Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ ρητὸν ῥαντιεῖς με ὑσσώπῳ καὶ
καθαρισθήσομαι. Ἀρχ. ἄτεχνα καὶ μὲ πολλὴν ἀμέλειαν τῆς δολερᾶς
του προαιρέσεως. Τέλ. ἀκαταπαύστως θὰ ὑμνοῦμεν τὸν ἄναρχον
π(ατέ)ρα κλπ. – φ. 42 r : ἐρρέθη εἰς τὰ Χανιά.
5. (φ. 54 r -61 v ) Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ ρητόν τοῦ ψαλμοῦ ἀπόστρεψον τὸ
πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου. Ἀρχ. Περιγράφει εἰς τὰς ὑπὲρ
αἴσθησιν θεωρίας. Τέλ. νὰ ἀξιωθῆτε τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἧς
γένοιτο κλπ. – φ. 54 r : ἐρρέθη εἰς Κυδωνίας.
6. (φ. 62 r -67 r ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος α. Περὶ μυστηρίων. Ἀρχ. Ἰδίωμα καὶ φύσις
εἶναι εἰς τὸ ζῶον. Τέλ. ὁποῦ ψάλλει … ἡ ἁγία ἐκκλησία εἰς τὴν ὥραν

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΩΔΙΚΩΝ 1-100

 119 

τοῦ βαπτιζομένου. Ἔκδ. Χατζόγλου-Μπαλτᾶ, τ. 1, σ. 103-120.
7. (φ. 70 r -75 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος β ος Περὶ ἱερωσύνης. Ἀρχ. Ὅλοι ἠξεύρετε
καλὰ τὴν λαιμαργικὴν συνήθειαν ὁποῦ ἔχουν οἱ ἄνθρωποι. Τέλ. θέλει
σᾶς ἀξιώσει ἀντάμα εἰς τὸ ἕνα μέρος καὶ τὸ ἄλλο τῆς οὐρανίου αὐτοῦ
βασιλείας. ἔκδ. Χατζόγλου-Μπαλτᾶ, τ. 1, σ. 121-135.
8. (φ. 78 r -84 r ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εις τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχας. Ἀρχ. Ἂν ἴσως
καὶ καμμίαν φορὰν ἐθέλασι. καθήση τινὲς τὸν καιρὸν τοῦ ἔαρος. Τέλ.
μιμηθεῖτε ταῖς πράξεις τους καὶ ταῖς πολιτείαις τους διὰ νά ἀξιωθῆτε
κλπ.
9. (φ. 86 r -91 r ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος τῇ Κυριακῇ ι΄ Ματθαίου ἐμβλέψατε εἰς τὰ
πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ. Ἀρχ. θαυμάζεται ὁ σοφώτατος Ἀριστοτέλης.
Τέλ. νὰ εὐχαριστοῦμεν ἐκεῖ ἀληθέστατα τὸ δεδοξασμένον σου κράτος
εἰς τοὺς αἰῶνας, ἀμήν.
10. (φ. 94 r -101 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος τῇ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου εἰς τὸ ὁ λύχνος
τοῦ σώματος εστιν ὁ ὀφθαλμός. Ἀρχ. Εἶναι ρήτωρ ὁποῦ συμβουλεύει
μίαν πολιτείαν. Τέλ. νὰ ἐπίβλεψῃ εἰς ἡμᾶς ἀξιώνοντάς μας τῆς
οὐρανίου αὐτοῦ βασιλείας, ἧς γένοιτο κλπ.
11. (φ. 106 r -111 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὸ τοῦ Ἠσαΐου ρηθέν. Ὁ λαὸς ὁ
καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα. Ἀρχ. εὑρισκόμενος κανένας
ἄρρωστος εἰς τὰ ὀλοίσθια. Τέλ. νὰ δοξάζῃς ἀντάμα μὲ ὅλους τοὺς
μακάριους τὸ ὑπερύμνητον ὄνομα.
12. (φ. 114 r -122 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὴν θυγατέρα τοῦ ἀρχισυναγωγοῦ
Ἰαείρου. Ἀρχ. Πολλὴν καὶ θαυμαστὴν ὠφέλειαν πέρνουσιν. Τέλ. εἰς
τοὺς γνωρίμους της λέγω εἰς τὴν οὐράνιον βασιλείαν.
13. (φ. 124 r -129 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος τῇ Κυριακῇ τῶν δύο τυφλῶν. Ἀρχ. Καὶ
τὰ ἀναίσθητα πράγματα καὶ τὰ ἀπροαίρετα. Τέλ. καὶ νὰ ἐλπίσωμεν
πῶς θέλεις μας δεχθεῖς εἰς τήν.
14. (φ. 132 r -138 v ) Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν ὑπόθεσιν τοῦ λεπροῦ. Ἀρχ. Ἐὰν τὸ
θέλημα τοῦ ἀνθρώπου τόσον εἶναι δυνατόν. Τέλ. νὰ γενοῦμεν ἄξιοι
τοῦ γάμου τῆς θείας σου μεγαλοπρεπείας δοξάζοντες κλπ.
15. (φ. 140 r -147 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὴν παραβολὴν τῶν γάμων. Ἀρχ.
Πολλὴν παραπόνεσιν δείχνει σήμερον ὁ τῶν ὅλων βασιλεύς. Τέλ. νὰ σὲ
ὑμνοῦμεν καὶ νὰ σὲ δοξάζωμεν εἰς τοὺς αἰῶνας κλπ.
16. (φ. 148 r -154 r ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος τῇ ς Κυριακῇ. Ἀρχ. Ἂν ἴσως καὶ τινὰς
ἄνθρωπος ἤθελεν ἔχει κανένα πρᾶγμα μὲ πᾶσαν δικαιοσύνην. Τέλ.
ἄλλα στεφόμεστεν κατὰ ἀλήθειαν εἰς τὴν πατρίδα τῆς οὐρανίου
ἐκείνης δόξης.
17. (φ. 156 r -165 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὸ τοῦ Λουκᾶ ρητὸν καὶ προσελθὼν
ἥψατο τῆς σοροῦ. Ἀρχ. Καθὼς ὁ ἔμπειρος ἰατρός. Τέλ. καὶ νὰ ἀνεβῆτε
εἰς τὸ καθολικόν σας κάστρον κλπ.
18. (φ. 166 r -173 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὸν μονογενῆ υἱὸν τῆς χήρας. Ἀρχ.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 120 

Ἐὰν ἡ κοσμικὴ ἐξουσία, ὁποῦ ἔχει ἕνας ἄνθρωπος ἐπάνω εἰς ἕνα
πρᾶγμα. Τέλ. νὰ σὲ ἀναθέσῃ εἰς τὴν κατοικητήριον τῶν μακαρίων
ἀγγέλων.
19. (174 r -180 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος τῇ Κυριακῇ τῶν δέκα λεπρῶν. Ἀρχ. Πολὺν
πόθον εἴχασι παλαιὰ οἱ Ἑβραῖοι νά ψάλλουν. Τέλ. καὶ τὸ ἄλλον νὰ
κληρονομήσετε τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν.
20. (φ. 182 r -190 v ) Τοῦ αὐτοῦ λόγος εἰς τὸ κατὰ Λουκᾶν 10 ὑπόθεσις τοῦ
πειράζοντος τὸν κύριον νομικοῦ. Ἀρχ. Ὅταν τινὰς ἀκούῃ ἕνα
ἄνθρωπον πλούσιον καὶ ἐξουσιαστήν. Τέλ. καὶ θέλει μᾶς δώση τὸν
ἀρραβῶνα τῆς οὐρανίου βασιλείας.

1. (σ. 1-217) Τίτλος (φ. 1 r ): «Ἡρωδιανοῦ τῆς μετὰ Μάρκον βασιλείας
ἱστοριῶν». – (σ. 1-39) Βιβλίο α΄. Ἀρχ. Οἱ πλεῖστοι τῶν περὶ συγκομιδὴν
ἱστορίας ἀσχοληθέντων. – (σ. 40-75) Βιβλίο β΄. – (σ. 76-108) Βιβλίο γ΄. –
(σ. 108-135) Βιβλίο δ΄. – (σ. 136-154) Βιβλίο ε΄. – (σ. 155-173) Βιβλίο
ϛ΄. – (σ. 174-199) Βιβλίο ζ΄ . – (σ. 200-217) Βιβλίο η΄. Ἔκδ. K.
Stavenhagen, Herodiani ab excessu divi Marci libri octo, ἐκδ. Teubner,

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 124 

Λειψία 1922 (ἀνατύπ. 1967). Κάποιες ἐλάχιστες παρασελίδιες
σημειώσεις ἀπὸ μτγν. χέρι.
2. (σ. 219-221) Ἐξήγης περὶ συμβόλων καὶ ἀντικειμένων ἀπὸ τὴν Παλαιὰ
Διαθήκη. Ἀρχ. Αἱ πτέρυγες τῶν ἀγγέλων, τὸ ὕψος δηλοῦσι τῆς αὐτῶν
φύσεως. Τέλ. Διὰ τοῦτο λέγει ὁ προφήτης ἀνατελεῖ ὄνομα αὐτῷ.
3. (σ. 222-223) «Ἐξήγησις τῶν τῆς βιβλογενεσίας ὀνομάτων». Ἀρχ.
Πληγωμένος ἦτον ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὸν διάβολον τὸν ἄνθρωπόλεθρον
ὄφιν. Τέλ. Καὶ γὰρ τὸ Μαρίας ὄνομα κυρία τῆς θαλάσσης ἑρμηνεύεται.
4. (224 καὶ ἔσω ὀπίσθιο κάλυμμα) «Ἐκ τῶν τοῦ Σολομ[ῶντος] παροιμιῶν».
Ἀρχ. Ὥσπερ ἐνώπιον χρυσοῦν ἐν ῥινὶ ὑός. Τέλ. Μακρόθυμος ἀνὴρ
πολὺς ἐν φρονήσει.