Γεννήθηκε το 1876 στα Ασπρόγεια Φλώρινας (Στρέμπενο). Εργάστηκε στην Κωνσταντινούπολη ως γαλατάς και κτίστης. Αρχικά ήταν μέλος του βουλγαρικού κομιτάτου, με το οποίο διαφώνησε για τις πρακτικές που εκείνο ακολουθούσε προς τον ελληνικό πληθυσμό. Μετά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του κατέφυγε στον Γερμανό Καραβαγγέλη ο οποίος τον βοήθησε να δημιουργήσει μικρό ένοπλο σώμα. Προξένησε σημαντικές απώλειες στους κομιτατζήδες με προεξέχουσα την εξόντωση του βοεβόδα Κύρτσεφ. Στις 12/5/1904 στην επιστροφή του από το Μοναστήρι όπου ήρθε αντιμέτωπος με κομιτατζήδες, σκοτώθηκε ύστερα από ενέδρα στον Αετό Φλώρινας.
O Παύλος Μελάς ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και μακεδονομάχος. Υπήρξε από τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού αγώνα, ενισχύοντας τις ελληνικές διεκδικήσεις με όπλα και άνδρες. Στις 17 Φεβρουαρίου 1904 επισκέφτηκε την Μακεδονία και έφτασε μέχρι την Καστοριά και τις Πρέσπες. Αποφάσισε να αναλάβει αντάρτικη δράση στην περιοχή και πραγματοποίησε δεύτερη επίσκεψη τον Ιούλιο με αποκλειστικό προορισμό την Κοζάνη, ενώ στις 22 του μήνα επισκέφτηκε και την Σιάτιστα . Κατά την παραμονή του στην Κοζάνη αρχικά φιλοξενήθηκε στο ξενοδοχείο του Δ. Μπουρδούμα ή Πιτσέλη, στη συνέχεια στην Μητρόπολη για τρεις ημέρες, τέλος λόγω του κινδύνου τις υπόλοιπες έξι φιλοξενήθηκε στην οικία του Μακεδονομάχου Λάζαρου Μαλούτα. Κατά την παραμονή του στην Κοζάνη οδηγήθηκε από τον Ιωάννη Τσιτσεκλή στη Μητρόπολη και όρισε Επιτρόπους του Μακεδονικού αγώνα στην Κοζάνη τους προκρίτους Ν. Μουμουζιά, ιατρό , Ν. Ρεπανά, ιατρό, Εμ. Στεργίου ή Δαρδούφα ,πρόεδρο επιτροπής, Κ. Δρίζη, Τραπεζίτη και γραμματέα - λογιστή τον γραμματέα της Μητρόπολης Αστέριο Παπαργυρούδη. Αποφασίστηκε να οργανώσουν ανταρτικό σώμα με 15 άνδρες, για την ενίσχυση του αγώνα ο Κ. Δρίζης έδωσε 30 χρυσές λίρες και άλλοι άλλα ποσά. Το πρώτο ένοπλο τμήμα στην Κοζάνη αποτελούν οχτώ άνδρες, υπό τους Αλέξη Καραλίβανο και Σωτήρη Βισβίκη. Από την επιτροπή Κοζάνης δημιουργήθηκαν μικροί εθνικοί πυρήνες στο Καταφύγι, στα Σέρβια , στο Βελβεντό και άλλού ενώ σημαντικό ρόλο ιδιαίτερα στη μεταφορά και στη διακίνηση ανθρώπων και πολεμικού υλικού διαδραμάτισαν οι ηγούμενοι των τοπικών μοναστηριών . Τον Αύγουστο ο Π. Μελάς διορίστηκε από το νεοϊδρυθέν Μακεδονικό Κομιτάτο αρχηγός των ελληνικών ομάδων στην περιοχή Καστοριάς και Μοναστηρίου, εισήλθε για τρίτη φορά στην οθωμανοκρατούμενη τότε περιοχή της Μακεδονίας, αυτή τη φορά επικεφαλής ένοπλου σώματος, αγωνίστηκε μέχρι την προδοσία και τον ηρωικό χαμό του στο χωριό Στάτιστα των Κορεστίων, από τον τουρκικό στρατό, στις 13 Νοεμβρίου 1904
Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1873. Σπούδασε θεολογία και αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1903. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στα αντάρτικα σώματα το 1897 και πήρε μέρος σε διάφορες μάχες. Συνελήφθη ως αγγελιοφόρος και φυλακίστηκε στα Σέρβια το 1903 . Το 1904 στο Μοναστήρι δίδασκε στο γυμνάσιο, κήρυττε στην εκκλησία και ήταν ταυτόχρονα μυστικός πράκτορας του προξενείου του Μοναστηρίου, ώσπου απομακρύνθηκε από τη θέση του. Στη συνέχεια καταδικάστηκε σε ισόβια για την εθνική του δράση, φυλακίστηκε κατά απαίτηση του Βαλή του Μοναστηρίου και των πιέσεων των Βουλγάρων, διασώθηκε όμως με επέμβαση προκρίτων και του Άγγλου προξένου. Πρωτοστάτησε στην προετοιμασία και την ίδρυση της επιτροπής Εθνικής Αμύνης στην Κοζάνη, στη συγκρότηση ομάδων, στη μεταφορά οπλισμού, στην ενίσχυση των αντάρτικων αποσπασμάτων. Ως πρώτος αγγελιοφόρος είχε επαφές για την μεταφορά πληροφοριών από τον πρόξενο στο Μοναστήρι στον γεν. πρόξενο στη Θεσσαλονίκη Λάμπρο Κορομηλά. Ο Παύλος Μελάς, κατά τη δεύτερη επίσκεψή του στην Κοζάνη για μεγαλύτερη ασφάλεια, μεταφέρθηκε από το επισκοπείο και φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Νικόλαο Μαλούτα, το διάστημα 24-31 Ιουλίου-1904. Αναφορές στη φιλοξενία βρίσκουμε στις επιστολές προς τη σύζυγο του Ναταλία. Ο Νικόλαος Μαλούτας δίδαξε σε σχολεία της Κοζάνης, του Τσοτυλίου και της Βέροιας έως το 1933. Τιμήθηκε από το Υπουργείο των Στρατιωτικών με το μετάλλιο του Πράκτορος Α' τάξεως και από το Υπουργείο παιδείας με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος για τις εκπαιδευτικές και εθνικές υπηρεσίες του. Το 1934- 35 δώρισε στο Δήμο Κοζάνης την οικία του ώστε να γίνει εθνολογικό μουσείο, εις μνήμη του εθνομάρτυρα της Μακεδονίας Παύλου Μελά. Απεβίωσε το 1942.
Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1873. Σπούδασε θεολογία και αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1903. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στα αντάρτικα σώματα το 1897 και πήρε μέρος σε διάφορες μάχες. Συνελήφθη ως αγγελιοφόρος και φυλακίστηκε στα Σέρβια το 1903 . Το 1904 στο Μοναστήρι δίδασκε στο γυμνάσιο, κήρυττε στην εκκλησία και ήταν ταυτόχρονα μυστικός πράκτορας του προξενείου του Μοναστηρίου, ώσπου απομακρύνθηκε από τη θέση του. Στη συνέχεια καταδικάστηκε σε ισόβια για την εθνική του δράση, φυλακίστηκε κατά απαίτηση του Βαλή του Μοναστηρίου και των πιέσεων των Βουλγάρων, διασώθηκε όμως με επέμβαση προκρίτων και του Άγγλου προξένου. Πρωτοστάτησε στην προετοιμασία και την ίδρυση της επιτροπής Εθνικής Αμύνης στην Κοζάνη, στη συγκρότηση ομάδων, στη μεταφορά οπλισμού, στην ενίσχυση των αντάρτικων αποσπασμάτων. Ως πρώτος αγγελιοφόρος είχε επαφές για την μεταφορά πληροφοριών από τον πρόξενο στο Μοναστήρι στον γεν. πρόξενο στη Θεσσαλονίκη Λάμπρο Κορομηλά. Ο Παύλος Μελάς, κατά τη δεύτερη επίσκεψή του στην Κοζάνη για μεγαλύτερη ασφάλεια, μεταφέρθηκε από το επισκοπείο και φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Νικόλαο Μαλούτα, το διάστημα 24-31 Ιουλίου-1904. Αναφορές στη φιλοξενία βρίσκουμε στις επιστολές προς τη σύζυγο του Ναταλία. Ο Νικόλαος Μαλούτας δίδαξε σε σχολεία της Κοζάνης, του Τσοτυλίου και της Βέροιας έως το 1933. Τιμήθηκε από το Υπουργείο των Στρατιωτικών με το μετάλλιο του Πράκτορος Α' τάξεως και από το Υπουργείο παιδείας με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος για τις εκπαιδευτικές και εθνικές υπηρεσίες του. Το 1934- 35 δώρισε στο Δήμο Κοζάνης την οικία του ώστε να γίνει εθνολογικό μουσείο, εις μνήμη του εθνομάρτυρα της Μακεδονίας Παύλου Μελά. Απεβίωσε το 1942.
Ο Δημήτριος Νταλίπης γεννήθηκε στο Γάβρο (Γκαμπρέσι) Κορεστίων Καστοριάς το 1872. Καταγόταν από οικογένεια τσελιγκάδων, την οποία καταδίωκαν οι Τούρκοι. Για το λόγο αυτό άλλαξαν το επώνυμο τους, που ήταν Κωνσταντινίδης ή Κωνσταντίνου, και έλαβαν το προσωνύμιο « Νταλίπης » από τον γνωστό επαναστάτη Στέφανο Νταλίπη, που συμμετείχε στην Επανάστασηςτου 1878. Η οικογένεια ήρθε σε αντιπαράθεση με το βουλγαρικό κομιτάτο, το οποίο δρούσε στην Καστοριά από το 1900, έχοντας κύριο σκοπό την συστηματική εξόντωση του ελληνικού στοιχείου, ιδιαίτερα των ιερέων, δασκάλων και προκρίτων. Ο Δημήτριος Νταλίπης πήρε μέρος το 1903 στην εξέγερση του Ίλιντεν. Στη συνέχεια όμως, αντιληφθείς τον πραγματικό σκοπό, διαχώρησε τη θέση του από την ΕΜΕΟ. Εντάχθηκε και έγινε υπαρχηγός στο σώμα του Χ. Κώττα και στη συνέχεια συμμετείχε στον αγώνα στο πλευρό του Παύλου Μελά, μέχρι και τον θάνατο του Μελά το 1904. Μετά τη σύλληψη του Κώττα στις 19-06-1904 και τον θάνατο του Μελά ο Δ. Νταλίπης κατέβηκε στην Αθήνα. Επέστρεψε ως Καπετάνιος στις 17 Οκτωβρίου 1904, υπό τον Γεώργιο Κατεχάκη (Ρούβα). Σε συνεργασία με τον Γεώργιον Τσόντο (Βάρδα) συμμετείχε στις συμπλοκές στις 25 Αυγούστου 1905 στην Πρέσπα και την 30ην Αυγούστου 1905 στο Γαύρο. Με απόφαση του ανωτάτου Συμβουλίου του Ελληνικού Μακεδονικού Κομιτάτου το 1906, ο Δημήτριος Νταλίπης διορίσθηκε οπλαρχηγός στην περιφέρεια των Κορεστίων. Στις 19 Νοεμβρίου 1906 οι Βούλγαροι έστησαν καρτέρι και σκοτώθηκε στη ράχη «Ασβού των Κορεστίων» στο δρόμο προς την Πρέσπα. Η φωτογραφία στάλθηκε από τον γιό του στις 17-06-1937 στον εκλεκτό φίλο του Λάζαρο Βαφειάδη " εις ένδειξειν απείρου αγάπης και εκτιμήσεως".
