Το αρχείο της Μητρόπολης αποτελείται από 75 κουτιά, 698 φακέλους και σχεδόν 15134 τεκμήρια και μέσα από αυτά κάνουμε μια διαδρομή στις αρχιερατείες των: Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Βενιαμίν Καρίπογλου (1815-1850), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Ευγένιος Πατέρας (1849-1882), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Κωνστάντιος Ματουλόπουλος (1889-1892 & 1894-1910), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Γεράσιμος Τανταλίδης (1892-1893), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Φώτιος Μανιάτης (1910-1923), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδης (1923-1926 & 1927-1945), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Κωνσταντίνος Πλατής (1945-1957), Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος Ψαριανός (1957 – 1997).
Αλληλογραφία της Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης με κοινότητες, Οικουμενικό Πατριαρχείο, πόλεις της Ελλάδος, χώρες της Ευρώπης και των Βαλκανίων. Πωλητήρια έγγραφα, διαθήκες, δωρητήρια, προικοσύμφωνα, οικονομικά έγγραφα, έγγραφα της Γενικής Αντιπροσωπείας της κοινότητας και της Δημογεροντίας, έγγραφα της εφορείας της κοινότητας για εκπαιδευτικά θέματα, έγγραφα του εκκλησιαστικού δικαστηρίου, πατριαρχικές επιστολές και έγγραφα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι κάποια από αυτά που συναντούμε. Μεγάλη επίσης είναι και η συλλογή από Οθωμανικά έγγραφα (φιρμάνια, προστάγματα, διαταγές, επιστολές, αλληλογραφία και πολλά άλλα).

Το Αρχείο των Σουλτανικών Εγγράφων αριθμεί 1 Αρχειακό κουτί, 6 φακέλους και 39 τεκμήρια. Όπως διαφαίνεται στον παρακάτω πίνακα η αρίθμηση των εγγράφων ακολούθησε τη χρονολογική τους σειρά .
Έγγραφο 1 : 5-14 Αυγ. 1721, άδεια επιδιόρθωσης της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στην Κοζάνη
Έγγραφο 2 : 19-28 Ιουλ. 1728, παράπονα για τον ήχο της καμπάνας του Αγ. Νικολάου στην Κοζάνη
Έγγραφο 3 : 22 Αυγ. 1785, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Θεόφιλου
Έγγραφο 4 : 4 Ιαν. 1787, παρενόχληση του επισκόπου Θεόφιλου από πιστωτές του προκατόχου του
Έγγραφο 5 : 29 Μαρτ. 1794, ανανέωση της παραχώρησης του μουκαταά της Κοζάνης ως μαλικιανέ
Έγγραφο 6 : 19 Σεπτ. 1798, ανανέωση παλαιότερης διαταγής για τις ελευθερίες του μουκαταά της Κοζάνης
Έγγραφο 7 : 3 Μαΐου 1814, παρενόχληση και επιβολή προστίμων σε τρεις Εκκλησίες με την πρόφαση του ελέγχου
Έγγραφο 8 : 23 Ιουλ. 1815, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Βενιαμίν
Έγγραφο 9 : 6 Σεπτ. 1833, παράπονα των Κοζανιτών για υπερβολική φορολόγηση
'Εγγραφο 10 : 25 Δεκ. 1833, έρευνα για τη δυνατότητα ανανέωσης παλαιότερης διαταγής για τις ελευθερίες του μουκαταά της Κοζάνης
Έγγραφο 11 : 24 Δεκ.1833 - 2 Ιαν. 1834, παράπονα των Κοζανιτών για υπερβολική φορολόγηση
Έγγραφο 12 : 1 Αυγ. 1839, αποστολή μουμπασίρη στην Κοζάνη για τον φόρο "ζετζριγιέ"
Έγγραφο 13 : 8 Οκτ. 1841, παραχώρηση ενός πρώην τσιφλικιού του Τεπεντενλή Αλί πασά στην Κοζάνη σε μια χριστιανή
Έγγραφο 14 : 11-20 Φεβρ. 1843, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Βενιαμίν
Έγγραφο 15 : 6-15 Μαρτίου 1849, βεράτιο παραχώρησης προνομίων σε Κοζανίτη έμπορο
Έγγραφο 16 : 23 Μαΐου - 1 Ιουν. 1849, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Ευγενίου
Έγγραφο 17 : 8-17 Σεπτ. 1850, παρενόχληση ιερέα από το χωριό Μπαξί επειδή τελούσε θρησκευτικές τελετές σε σπίτι
Έγγραφο 18 : 24 Μαρτίου - 2 Απρ. 1851, παρενόχληση ιερέα από το χωριό Μικρή Βάντσα επειδή τελούσε θρησκευτικές τελετές σε σπίτι
Έγγραφο 19 : 14-23 Ιαν. 1852, ρύθμιση δανείων δύο ζιμμήδων με τους πιστωτές τους
Έγγραφο 20 : 17-26 Σεπτ. 1860, ρύθμιση προβλήματος με τη μεταβίβαση χωραφιών στο χωριό Λουζιανή
Έγγραφο 21 : 11-20 Απρ. 1862, βεράτιο παραχώρησης προνομίων σε Κοζανίτη έμπορο
Έγγραφο 22 : 11-20 Απρ. 1862, διαταγή καταχώρησης του παραπάνω βερατίου στα ιεροδικαστικά κατάστιχα
Έγγραφο 23 : 29 Ιουλ. - 7 Αυγ. 1862, άδεια για την επισκευή της Εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου στην Κοζάνη
Έγγραφο 24 : 4-13 Αυγ. 1864, άδεια ανέγερσης σχολείου θηλέων στην Κοζάνη
Έγγραφο 25 : 4-13 Αυγ. 1864, άδεια ανέγερσης σχολείου αρρένων στην Κοζάνη
Έγγραφο 26 : 16-24 Ιουλ. 1865, άδεια για την επισκευή της Εκκλησίας της Αγίας Τριάδας της Μονής Ιλαρίωνα
Έγγραφο 27 : 22 Ιουλ. 1872, άδεια για την ανέγερση της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου στο χωριό Κτένι
Έγγραφο 28 : 16 Ιουλ. 1894, βεράτιο διορισμού του μητροπολίτη Κωνστάντιου
Έγγραφο 29 : 11 Ιουν. 1896, άδεια για την ανέγερση της εκκλησίας του Ταξιάρχη στο χωριό Μάρτσιστα
Έγγραφο 30 : 18 Οκτ. 1896, άδεια για την ανακαίνιση της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στο νεκροταφείο των Σερβίων
Έγγραφο 31 : 26 Ιουν. 1897, άδεια επισκευής της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στην Κοζάνη
Έγγραφο 32 : 2 Μαρτ. 1899, άδεια για την ανέγερση σχολείου (Βαλταδώρειο) στην Κοζάνη
Έγγραφο 33 : 25 Μαΐου 1901, άδεια αποπεράτωσης του κωδωνοστασίου της εκκλησίας του χωριού Μάρτσιστα
Έγγραφο 34 : 17 Νοεμ. 1901, άδεια για την εκ νέου ανέγερση του κωδωνοστασίου της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία στην Κοζάνη
Έγγραφο 35 : 12 Ιουν. 1902, άδεια για την εκ νέου ανέγερση της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου στο χωριό Λαβπάνιτσα
Έγγραφο 36 : 15 Απρ. 1906, άδεια για την εκ νέου κατασκευή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Αιανή
Έγγραφο 37 : 14 Ιουν. 1909, άδεια μετατροπής της οικίας του Κων. Δρίζη στην Κοζάνη σε νοσοκομείο
Έγγραφο 38 : 15 Ιουν. 1909, άδεια για την εκ νέου κατασκευή και διαπλάτυνση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη
Έγγραφο 39 : 15 Μαρτ. 1868, βεράτιο απονομής παρασήμου στον επίσκοπο Κοζάνης Ευγένιο
Από την άλλη πλευρά ωστόσο τα έγγραφα ομαδοποιήθηκαν ώστε η μετάφραση και ο σχολιασμός τους να ακολουθούν κάποιες θεματικές ενότητες. Έτσι προέκυψαν ουσιαστικά 3 ενότητες.
Η πρώτη ενότητα αποτελείται από τους φακέλους Φ01, Φ02, Φ03 και αφορά στην Εκκλησία κυρίως σε θέματα ανώτερου κλήρου αλλά και στη γενικότερη οργάνωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τους φακέλους Φ04 και Φ05 και έχει να κάνει με το φορολογικό status της Κοζάνης, αλλά και με άλλα οικονομικά θέματα.
Τέλος, η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει τον φάκελο Φ06 (3 έγγραφα) σχετικά με εμπόρους και εμπορικά προνόμια.
Ο φάκελος Φ7 περιλαμβάνει 1 έγγραφο , το οποίο προστέθηκε στο τέλος και αφορά σε απονομή παρασήμου σε Επίσκοπο

Το αρχείο από το Ιστορικό Αρχείο Κοζάνης αποτελείται από 12 κουτιά, 68 φακέλους και σχεδόν 1702 τεκμήρια. Μέσα στους φακέλους θα βρούμε καταστατικά, εκφωνήσεις λόγων και ομιλίες τεκτόνων των ετών 1933-1959, φωτοαντίγραφα συγγραμμάτων και χειρόγραφων εντύπων από την Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης. Σχέδια έντυπων δελτίων, διαφόρων δραστηριοτήτων του έτους 1978. Αιτήσεις για την έκδοση βεβαιώσεων όπως γέννησης και γάμου, πρακτικά δημοσιεύσεων διαθήκης, βεβαιώσεις σχετικά με αγροτικές κτηματικές εκτάσεις, αντίγραφα προικοσυμφώνων.
Περιλαμβάνεται η χρηματοδότηση των ιστορικών αρχείων με επιχορήγηση κατά τα έτη 1988 και 1989, και οι δαπάνες του 1987.
Αλληλογραφία του 1988, έγγραφα με την εξόφληση δαπανών της περιόδου 1987-1989, αποφάσεις της Νομαρχίας και έγκριση πρόσληψης προσωπικού στη Νομαρχία. Επίσης, αρχείο διαφόρων επιφανών οικογενειών όπως: Ναούμ Χ. Μανδρέλα (Μανδρέλλα), αρχείο Γεωργίου Δ. Μπιντέ (Μήκατσια), αρχείο Γεωργίου Σωτηρίου, αρχείο οικογένειας Χασάπη, αρχείο οικογένειας Σμίλιου, αρχείο Εμμανουήλ και Θεόδωρου Ξένου. Περιέχονται λυτά έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης κατά τα έτη 1743-1784.
Επιστολές του επισκόπου Θεόφιλου κατά τα έτη 1789 με 1793. Έγγραφα σχετικά με φορολογικές και οικονομικές υποθέσεις.
Έγγραφα σχετικά με ανασκαφές, αρχαιολογικά ευρήματα, αρχαιολογικούς χώρους, κώδικες και αρχεία του Νομού Κοζάνης.
Αλληλογραφία Νικολάου Π. Δελιαλή με φορείς σχετικά με αρχαιότητες και αρχεία. Έγγραφα (αναφορές, αλληλογραφία, κοινοποιήσεις) που αφορούν το Ιστορικό Αρχείο Κοζάνης, διάταγμα περί ιδρύσεως μονίμου τοπικού ιστορικού αρχείου στην Κοζάνη, Φ.Ε.Κ. 448/39 ''περί αναδιοργανώσεως της υπηρεσίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους.
Διάφορα χειρόγραφα και δακτυλογραφημένα κατοχικά έγγραφα της Εορδαίας των ετών 1941-1944. Άλλα έγγραφα ποικίλης θεματολογίας.

Το αρχείο του Νικολάου Π. Δελιαλή αριθμεί 19 κουτιά, 127 φακέλους με περίπου 3.250 τεκμήρια. Αποτελείται από προσωπικά έγγραφα του Νικολάου Π. Δελιαλή και της οικογενείας του όπως το ενδεικτικό του, πιστοποιητικά, στρατιωτικό βιβλιάριο, δελτία ταυτότητος, κάρτες και ευχετήρια τηλεγραφήματα, έγγραφα σχετικά με το ξενοδοχείο "Νεάπολις" που ανήκε στην οικογένεια του, έγγραφα σχετικά με τη βράβευση του από την Ακαδημία Αθηνών, συλλογή χαρτονομισμάτων και άλλα πολλά. Βρίσκουμε οθωμανικά έγγραφα που αφορούν τίτλους ιδιοκτησίας, έγγραφα σχετικά με την απαλλοτρίωση της οικίας Λασσάνη, σχεδιαγράμματα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, ενδείξεις πινάκων του Αναγνωστηρίου Κοζάνης, πρακτικά συνεδρίασης μελών Εποπτικής Επιτροπής Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης σχετικά με θέματα της βιβλιοθήκης, αναφορές του ως έφορος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης προς τον κ. Δήμαρχο Κοζάνης, έγγραφα Δήμου Κοζάνης που αφορούν θέματα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης (συνδρομές σε περιοδικά, βιβλία, αλληλογραφία με εκδοτικούς οίκους), επιστολές με σκοπό τη δωρεά βιβλίων και άλλα έγγραφα περί της λειτουργίας της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης. Αλληλογραφία με πρόσωπα, φορείς αλλά και σημαντικές προσωπικότητες που ζητούσαν τη βοήθεια του στην αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με βιβλία αλλά και στην ανταλλαγή απόψεων. Αλληλογραφία και σημειώσεις που σχετίζονται με την προσωπική του έρευνα και με το συγγραφικό του έργο. Ημερολόγιο 1963, Ευχετήριες κάρτες, Προσκλήσεις, Καρτ ποστάλ, Επιστολές, Δελτίον της Ι. Μ. Σερβίων και Κοζάνης ''Άγιος Νικόλαος''.

Το αρχείο του Κωνσταντίνου Δ. Τακιατζή είναι μαζί με το αρχείο της οικογένειας Δημητρίου Κ. Κοεμτζή και αποτελείται από 4 κουτιά, 31 φακέλους και 731 τεκμήρια. Στο αρχείο θα δούμε την αλληλογραφία του Κωνσταντίνου Δ. Τακιατζή κατάστιχα, διάφορα δικαιοπρακτικά έγγραφα, επιστολές με αποδέκτη τον Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Ευγένιο από διάφορους αποστολείς. Επίσης επιστολές προς τον Δημήτριο Κ. Κοεμτζή, δικαιοπρακτικά (πωλητήρια έγγραφα, μαρτυρικά, συμφωνητικό) και οικονομικά έγγραφα (αποδείξεις, ομολογίες, κατάστιχα ) της οικογένειας του Δημητρίου Κ. Κοεμτζή.

Αποτελείται από 1 κουτί, 5 φακέλους και 67 τεκμήρια.
Δωρεές αδελφών Ε. Διάφα, επιστολή με θέμα τη δωρεά της συλλογής βιβλίων του Γεώργιου Σακελλάριου στη δημοτική βιβλιοθήκη, ποίημα με τίτλο "Ειδύλλιον" Ενδεικτικό έγγραφο της αστικής σχολής Κοζάνης στον Παυσανία Ευαγ. Διάφα, απόδειξη ταμείου εκπαιδευτικών καταστημάτων περί πληρωμής Ευάγγ. Διαφίδη, προικοσύμφωνο Αικατερίνης Παυσανία Σακελλαρίου και Ευαγγέλου Αθαν. Διάφα για τον αρραβώνα, ομόλογο του Παυσανία Σακελλαρίου προς τους εφόρους των σχολείων Κοζάνης και για μίντζια προς την αδελφή του Χαρίκλεια. Επίσης, περιέχεται λογαριασμός της εκκλησίας Αγίου Δημητρίου, αντίγραφο διανεμητήριου έγγραφου των αδελφών Δ.και Γ.Χαρισίου Μεγδάνη, μαρτυρικό - εξοφλητικό έγγραφο της Χαρίκλειας Σακελλαρίου, τιμολόγια και λογαριασμοί της φαρμακευτικής εταιρείας. Επιπλέον, περιλαμβάνεται μαρτυρικό έγγραφο του Μανώλη Στεφάνου Καραπάτζιου για τη λειτουργία του εργαστηρίου του κ. Σακελλάριου Γεώργιου και έγγραφο του Υπουργείου Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαιδεύσεως προς τον Αθ. Διάφα. Οθωμανικά έγγραφα.

Το αρχείο των Διονύσιου και Ευφρόνιου Ραφαήλ Πόποβιτς αποτελείται από 1 κουτί με 3 φακέλους και 74 τεκμήρια. Στο αρχείο θα βρούμε ξενόγλωσσες επιστολές και έγγραφα του Ευφρόνιου Ραφαήλ Πόποβιτς. Επιστολές και τμήματα επιστολών, ευαγγελικό κείμενο γραμμένο σε περγαμηνή, διάφορες σημειώσεις σε ελληνική γλώσσα. Λόγοι του Ευφρόνιου Ραφαήλ Πόποβιτς και άλλων με εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Επιστολές και κείμενα μαθητών του Ελληνομουσείου Ζέμονα και άλλα θέματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση.

Περιλαμβάνονται επιστολές του επισκόπου Θεόφιλου κατά τα έτη 1789 με 1793 και έγγραφα με φορολογικές και οικονομικές υποθέσεις.

Το αρχείο του Γεωργίου Θ. Λυριτζή αποτελείται από 63 κουτιά, 499 φακέλους και 5269 τεκμήρια. Περιέχει εφημερίδες, αποκόμματα, φωτοαντίγραφα, προσχέδια άρθρων, πλήθος προσωπικών και χειρόγραφων σημειώσεων καθώς και φωτογραφικό υλικό. Κομμάτι του αρχείου του αποτελούν οι προσωπικές σημειώσεις και τα ολοκληρωμένα κείμενα του στην εφημερίδα της Κοζάνης "Δυτική Μακεδονία". Η θεματολογία της μελέτης και της έρευνας του Γεωργίου Θ. Λυριτζή υπήρξε κυρίως η Μακεδονία και οι Μακεδόνες. Ασχολήθηκε με τις μονές και ιδιαιτέρως με τις μονές της Δυτ. Μακεδονίας. Οι ονομασίες και μετονομασίες χωριών και πόλεων καθώς και άλλα λαογραφικά στοιχεία τον απασχόλησαν επίσης. Ένα άλλο μεγάλο κομμάτι του αρχείου αποτελεί η έρευνα του για τους Μακεδόνες αγωνιστές, τόσο του "Μακεδονικού Αγώνα" όσο και της "Επανάστασης του 1821", καθώς και άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων με μακεδονική καταγωγή.