Κων/πολη, 6-15 Μαρτίου 1849 Προς τη δημοσιότητα Περιεχόμενα : Βεράτιο που δόθηκε στον κοζανίτη έμπορο Milo veled-i Hristo, στο οποίο καταγράφονται τα εμπορικά προνόμια που του παραχωρούνται, αλλά και οι υποχρεώσεις του σύμφωνα με τον εμπορικό κανονισμό. Μετάφραση και σχολιασμός του εγγράφου Λ15 είναι διαθέσιμη στις σελίδες σελ. 177-182 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
Το Αρχείο των Σουλτανικών Εγγράφων αριθμεί 1 Αρχειακό κουτί, 6 φακέλους και 39 τεκμήρια. Όπως διαφαίνεται στον παρακάτω πίνακα η αρίθμηση των εγγράφων ακολούθησε τη χρονολογική τους σειρά . Έγγραφο 1 : 5-14 Αυγ. 1721, άδεια επιδιόρθωσης της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στην Κοζάνη Έγγραφο 2 : 19-28 Ιουλ. 1728, παράπονα για τον ήχο της καμπάνας του Αγ. Νικολάου στην Κοζάνη Έγγραφο 3 : 22 Αυγ. 1785, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Θεόφιλου Έγγραφο 4 : 4 Ιαν. 1787, παρενόχληση του επισκόπου Θεόφιλου από πιστωτές του προκατόχου του Έγγραφο 5 : 29 Μαρτ. 1794, ανανέωση της παραχώρησης του μουκαταά της Κοζάνης ως μαλικιανέ Έγγραφο 6 : 19 Σεπτ. 1798, ανανέωση παλαιότερης διαταγής για τις ελευθερίες του μουκαταά της Κοζάνης Έγγραφο 7 : 3 Μαΐου 1814, παρενόχληση και επιβολή προστίμων σε τρεις Εκκλησίες με την πρόφαση του ελέγχου Έγγραφο 8 : 23 Ιουλ. 1815, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Βενιαμίν Έγγραφο 9 : 6 Σεπτ. 1833, παράπονα των Κοζανιτών για υπερβολική φορολόγηση 'Εγγραφο 10 : 25 Δεκ. 1833, έρευνα για τη δυνατότητα ανανέωσης παλαιότερης διαταγής για τις ελευθερίες του μουκαταά της Κοζάνης Έγγραφο 11 : 24 Δεκ.1833 - 2 Ιαν. 1834, παράπονα των Κοζανιτών για υπερβολική φορολόγηση Έγγραφο 12 : 1 Αυγ. 1839, αποστολή μουμπασίρη στην Κοζάνη για τον φόρο "ζετζριγιέ" Έγγραφο 13 : 8 Οκτ. 1841, παραχώρηση ενός πρώην τσιφλικιού του Τεπεντενλή Αλί πασά στην Κοζάνη σε μια χριστιανή Έγγραφο 14 : 11-20 Φεβρ. 1843, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Βενιαμίν Έγγραφο 15 : 6-15 Μαρτίου 1849, βεράτιο παραχώρησης προνομίων σε Κοζανίτη έμπορο Έγγραφο 16 : 23 Μαΐου - 1 Ιουν. 1849, φιρμάνι για τον διορισμό του επισκόπου Ευγενίου Έγγραφο 17 : 8-17 Σεπτ. 1850, παρενόχληση ιερέα από το χωριό Μπαξί επειδή τελούσε θρησκευτικές τελετές σε σπίτι Έγγραφο 18 : 24 Μαρτίου - 2 Απρ. 1851, παρενόχληση ιερέα από το χωριό Μικρή Βάντσα επειδή τελούσε θρησκευτικές τελετές σε σπίτι Έγγραφο 19 : 14-23 Ιαν. 1852, ρύθμιση δανείων δύο ζιμμήδων με τους πιστωτές τους Έγγραφο 20 : 17-26 Σεπτ. 1860, ρύθμιση προβλήματος με τη μεταβίβαση χωραφιών στο χωριό Λουζιανή Έγγραφο 21 : 11-20 Απρ. 1862, βεράτιο παραχώρησης προνομίων σε Κοζανίτη έμπορο Έγγραφο 22 : 11-20 Απρ. 1862, διαταγή καταχώρησης του παραπάνω βερατίου στα ιεροδικαστικά κατάστιχα Έγγραφο 23 : 29 Ιουλ. - 7 Αυγ. 1862, άδεια για την επισκευή της Εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου στην Κοζάνη Έγγραφο 24 : 4-13 Αυγ. 1864, άδεια ανέγερσης σχολείου θηλέων στην Κοζάνη Έγγραφο 25 : 4-13 Αυγ. 1864, άδεια ανέγερσης σχολείου αρρένων στην Κοζάνη Έγγραφο 26 : 16-24 Ιουλ. 1865, άδεια για την επισκευή της Εκκλησίας της Αγίας Τριάδας της Μονής Ιλαρίωνα Έγγραφο 27 : 22 Ιουλ. 1872, άδεια για την ανέγερση της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου στο χωριό Κτένι Έγγραφο 28 : 16 Ιουλ. 1894, βεράτιο διορισμού του μητροπολίτη Κωνστάντιου Έγγραφο 29 : 11 Ιουν. 1896, άδεια για την ανέγερση της εκκλησίας του Ταξιάρχη στο χωριό Μάρτσιστα Έγγραφο 30 : 18 Οκτ. 1896, άδεια για την ανακαίνιση της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στο νεκροταφείο των Σερβίων Έγγραφο 31 : 26 Ιουν. 1897, άδεια επισκευής της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου στην Κοζάνη Έγγραφο 32 : 2 Μαρτ. 1899, άδεια για την ανέγερση σχολείου (Βαλταδώρειο) στην Κοζάνη Έγγραφο 33 : 25 Μαΐου 1901, άδεια αποπεράτωσης του κωδωνοστασίου της εκκλησίας του χωριού Μάρτσιστα Έγγραφο 34 : 17 Νοεμ. 1901, άδεια για την εκ νέου ανέγερση του κωδωνοστασίου της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία στην Κοζάνη Έγγραφο 35 : 12 Ιουν. 1902, άδεια για την εκ νέου ανέγερση της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου στο χωριό Λαβπάνιτσα Έγγραφο 36 : 15 Απρ. 1906, άδεια για την εκ νέου κατασκευή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Αιανή Έγγραφο 37 : 14 Ιουν. 1909, άδεια μετατροπής της οικίας του Κων. Δρίζη στην Κοζάνη σε νοσοκομείο Έγγραφο 38 : 15 Ιουν. 1909, άδεια για την εκ νέου κατασκευή και διαπλάτυνση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη Έγγραφο 39 : 15 Μαρτ. 1868, βεράτιο απονομής παρασήμου στον επίσκοπο Κοζάνης Ευγένιο Από την άλλη πλευρά ωστόσο τα έγγραφα ομαδοποιήθηκαν ώστε η μετάφραση και ο σχολιασμός τους να ακολουθούν κάποιες θεματικές ενότητες. Έτσι προέκυψαν ουσιαστικά 3 ενότητες. Η πρώτη ενότητα αποτελείται από τους φακέλους Φ01, Φ02, Φ03 και αφορά στην Εκκλησία κυρίως σε θέματα ανώτερου κλήρου αλλά και στη γενικότερη οργάνωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τους φακέλους Φ04 και Φ05 και έχει να κάνει με το φορολογικό status της Κοζάνης, αλλά και με άλλα οικονομικά θέματα. Τέλος, η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει τον φάκελο Φ06 (3 έγγραφα) σχετικά με εμπόρους και εμπορικά προνόμια. Ο φάκελος Φ7 περιλαμβάνει 1 έγγραφο , το οποίο προστέθηκε στο τέλος και αφορά σε απονομή παρασήμου σε Επίσκοπο
Κων/πολη, 5-14 Αυγούστου 1721 Προς τον ναΐπη του Εγρί Μπουτζάκ Μετά από αίτηση του ναΐπη χορηγείται άδεια επιδιόρθωσης της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη, η οποία υπέστη ζημιές από σεισμό. Απαγορεύεται , όμως, ρητά η επέκταση της εκκλησίας. Verso: Άδεια επισκευής εκκλησίας Αγίου Νικολάου παθούσης εκ σεισμού / μέσα του μηνός Σεβάλ έτους 1233 αραβικού (Σαλακίδης, 2004, σ. 203) Μετάφραση του εγγράφου Λ1 είναι διαθέσιμη στις σελίδες σελ. 87-88 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)" Από τα έγγραφα του φακέλου αυτού μόνο αυτό είναι σουλτανικό διάταγμα σχετικό με επιδιόρθωση εκκλησίας στην προ των μεταρρυθμίσεων περίοδο.
Κων/πολη, 08 - 17 Σεπτεμβρίου 1850 Προς τον μπεηλέρμπεη της Rumili και τον ναΐπη του καζά Τσαρτσαμπά Περιεχόμενα : Μετά από αίτηση του πατριάρχη και της ιεράς συνόδου Κων/πόλεως, εκδίδεται η διαταγή αυτή, για να μην παρενοχλείται ο ιερέας του χωριού Μπακσί του καζά Τσαρτσαμπά στην τέλεση θρησκευτικών συνηθειών σε σπίτια χριστιανών, επειδή αυτό αντιτίθεται στις διατάξεις του βερατίου που δόθηκε στον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, όπου υπάγεται ο ειρημένος καζάς. Verso: φ: παπάς-εβι του αγίου Σερίων του καζά Τσαρτσμπά του χωριού Γιακτση: 1266: εις τας αρχάς του Ζιλκατέ 1850: περί τα τέλη του αυγούστου. (Σαλακίδης, 2004, σ. 244) Μετάφραση του εγγράφου Λ17 είναι διαθέσιμη στις σελίδες 94-95 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
Κων/πολη, 11 Ιουνίου 1896 Προς τον βαλή του βιλαετιού Μοναστηρίου, τον διοικητή του σαντζακιού Σερβίων και τα μέλη του συμβουλίου (του καζά) Περιεχόμενα : Φιρμάνι με το οποίο χορηγείται εκ των υστέρων, άδεια για την ανέγερση και διαπλάτυνση της εκκλησίας του Ταξιάρχη στο χωριό Μαρτσίστη του καζά Νασελίτς. Οι εργασίες είχαν γίνει πριν από οκτώ χρόνια χωρίς επίσημη άδεια, η οποία δίνεται τώρα με τη μεσολάβηση του πατριάρχη. Verso: (Προς τον βαλή του βιλαετιού Μοναστηρίου, και τον διοικητή του σαντζακιού Σερβίων, και άλλους ((Σαλακίδης, 2004, σ. 264) Μετάφραση του εγγράφου Λ29 είναι διαθέσιμη στις σελίδες 104-105 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
Κων/πολη, 18 Οκτωβρίου 1896 Προς τον βαλή του βιλαετιού Μοναστηρίου, τον διοικητή του σαντζακιού Σερβίων και τα μέλη του συμβουλίου (του καζά) Περιεχόμενα : Φιρμάνι με το οποίο χορηγείται άδεια για την ανακαίνιση και ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στο νεκροταφείο των Σερβίων. Verso: (Προς τον βαλή του βιλαετιού Μοναστηρίου, τον διοικητή του σαντζακιού Σερβίων, και άλλους (Σαλακίδης, 2004, σ. 266) Μετάφραση του εγγράφου Λ30 είναι διαθέσιμη στις σελίδες 106-107 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
Κων/πολη, 15 Απριλίου 1906 Προς τον βαλή του βιλαετιού Μοναστηρίου, τον διοικητή του σαντζακιού Σερβίων και τα μέλη του συμβουλίου (του καζά) Περιεχόμενα : Φιρμάνι με το οποίο χορηγείται άδεια για την εκ νέου κατασκευή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Αιανή Κοζάνης (Σαλακίδης, 2004, σ. 276) Μετάφραση του εγγράφου Λ36 είναι διαθέσιμη στις σελίδες 116-117 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
Κων/πολη, 15 Ιουνίου 1909 Προς τον βαλή του βιλαετιού Μοναστηρίου, τον ναΐπη των Σερβίων και τα μέλη του συμβουλίου (του καζά) Περιεχόμενα : Φιρμάνι με το οποίο χορηγείται άδεια για την εκ νέου κατασκευή με διαπλάτυνση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη (Σαλακίδης, 2004, σ. 280) Μετάφραση του εγγράφου Λ38 είναι διαθέσιμη στις σελίδες 118-119 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
Ο φάκελος Φ03 περιλαμβάνει έγγραφα που αφορούν σε κοσμικά κτήρια. "Αναλυτικότερα τα φιρμάνια 24 και 25 φέρουν ακριβώς την ίδια ημερομηνία και έχουν ακριβώς το ίδιο περιεχόμενο, την άδεια ανέγερσης σχολείου. Μόνο που το πρώτο μιλάει για σχολείο θηλέων, ενώ το δεύτερο για σχολείο αρρένων. Πιθανόν να εντάσσονται στο πλαίσιο των προσπαθειών για την ίδρυση γυμνασίου στην Κοζάνη, οι οποίες άρχισαν το 1849. Ωστόσο, τα δύο έγγραφα παρέχουν την εξής δυσκολία: Πρόκειται για ένα κτήριο, όπου θα στεγάζονταν τόσο αγόρια όσο και κορίτσια, ή για δύο διαφορετικά κτήρια, το ένα αρρένων και το άλλο θηλέων; Θεωρούμε ότι μάλλον επρόκειτο για δύο διαφορετικά κτήρια, διότι διαφορετικά δεν δικαιολογείται η ύπαρξη δύο διαφορετικών φιρμανιών. Θα αρκούσε ένα φιρμάνι. Φαίνεται λοιπόν ότι οι Κοζανίτες πέτυχαν, μέσω του Πατριαρχείου την έκδοση αδειών για την κατασκευή δύο κτηρίων, με τις ίδιες ακριβώς διαστάσεις το καθένα, για να στεγάσουν τα σχολεία των παιδιών της περιοχής. Μεγαλεπίβολα σχέδια που φαίνεται ότι δεν πραγματοποιήθηκαν παρά 35 χρόνια αργότερα με την ίδρυση του Βαλταδώρειου γυμνασίου το 1899. Με το έγγραφο 37 παραχωρείται άδεια για τη μετατροπή της κατοικίας του Κωνσταντίνου Δρίζη , την οποία ο ίδιος δώρισε σε νοσοκομείο. Όσον αφορά τη διαδικασία έκδοσης των εν λόγω φιρμανιών παρατηρούμε ότι ακολουθήθηκε η ίδια οδός με εκείνη των αδειών για ανέγερση ή επισκευή των εκκλησιών, δηλαδή μέσω του ορθόδοξου πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη. Τέλος το έγγραφο 37 (1909) δίνει 9.065 κατοίκους για την πόλη της Κοζάνης, το ίδιο ακριβώς νούμερο με το της ίδιας χρονιάς έγγραφο 38. Φαίνεται ότι και στα δύο έγγραφα χρησιμοποιήθηκε η ίδια πηγή πληροφόρησης, με μια μικρή διαφοροποίηση : Ενώ στο έγγραφο 38 μαθαίνουμε ότι οι εν λόγω κάτοικοι διανέμονται σε ακριβώς 1.596 νοικοκυριά, στο έγγραφο 37 ο αριθμός των νοικοκυριών δίνεται ως "κάτι παραπάνω από 1.700". Επιπλέον ενώ στο έγγραφο 31 (1897) πληροφορηθήκαμε ότι ο πληθυσμός της πόλης ήταν 8.467, στο έγγραφο 32 (1899), δηλ. δυο χρόνια αργότερα , δίνεται ο αριθμός 6.532, δηλαδή περίπου 2.000 λιγότεροι "(Σαλακίδης, 2004, σ.137-138)
Κων/πολη, 6 Σεπτεμβρίου 1833 Προς τον καδή του Εγρί Μπουτζάκ και τους προκρίτους της περιοχής Περιεχόμενο: Οι κάτοικοι της Κοζάνης υπέβαλαν γραπτή διαμαρτυρία στην Υψηλή Πύλη ότι, ενώ πληρώνουν κανονικά τους φόρους που τους αναλογούν, οι αξιωματούχοι της κοσμικής εξουσίας τους ζητούν περισσότερα και τους καταπιέζουν. Διατάζεται να εκδικαστεί η υπόθεση σύμφωνα με τον ιερό νόμο και τις φορολογικές διατάξεις και να μην διαπράττεται αδικία. Verso :Το επάνω μέρος καλύπτεται από πράσινο ύφασμα (Σαλακίδης, 2004, σ. 222-223) Μετάφραση του εγγράφου Λ9 είναι διαθέσιμη στις σελίδες σελ. 145-146 του βιβλίου του Γεώργιου Σαλακίδη'' Τα Σουλτανικά Έγγραφα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης (1721-1909)"
