Τίτλος (4r): «ΘΕΟ-ΛΟΓΙΚΟΝ ΠΕΡΙ ΕΞΟΧΗΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ συγγραφὲν παρὰ τοῦ σοφωτάτου καὶ λογιωτάτου ἄκρου θεολόγου τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας, καὶ ἐν ἰατροῖς ἀρίστου ΚΥΡΙΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΟΡΕΣΣΙΟΥ τοῦ Χίου καὶ ἀφιερωθὲν τῷ Παναγιωτάτῳ Θειοτάτῳ καὶ Σοφωτάτῳ ἀρχιεπισκόπῳ Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης τῷ οἰκουμενικῷ Πατριάρχῃ ΚΥΡΙῼ ΚΥΡΙῼ ΚΥΡΙΛΛῼ τῷ ἐκ Βεῤῥοίας, Ταὐτὸν εἰπεῖν τῇ ἁγίᾳ τοῦ Χριστοῦ καθολικῇ Ἀποστολικῇ Ἀνατολικῇ ΕΚΚΛΗΣΙΑ· Ἐν ἔτει τῷ σωτηρίῳ ͵αχλα΄» (ἐρυθρόγραφα τὰ κεφαλαῖα πλὴν τῶν λέξεων ΚΥΡΙΟΥ, ΚΥΡΙῼ). – Ἀνέκδοτο. Γιὰ τὸ ἔργο καὶ τὰ σωζόμενα χειρόγραφα βλ. Στουπάκης, Γεώργιος Κορέσσιος, σ. 180-220 (βλ. Βιβλ.).
(φ. 5r-7r) Προσφώνηση ἀφιερωματικὴ τοῦ συγγραφέα πρὸς τὸν Οἰκουμ. Πατριάρχη Κύριλλο Β΄ ἐκ Βεροίας Χαλεπίου (Συρίας): (κεφαλαῖα) «Τῷ Παναγιωτάτῳ Θειοτάτῳ καὶ Σοφωτάτῳ Οἰκουμενικῷ Πατριάρχῃ κυρίῳ κυρίῳ Κυρίλλῳ τῷ ἐκ Βεῤῥοίας, Γεώργιος ὁ Κορέσσιος θεολόγος τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας τὴν ὀφειλομένην εὐλάβειαν» (Τῷ Κυρίλλῳ: ἐρυθρόγραφα). Ἀρχ. Οἶδα ΠΑΤΕΡ ἐπιστάτα τῆς ἐκκλησίας ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΕ ΚΑΙ ΣΟΦΩΤΑΤΕ, ἄλλους μὲν ἄλλοις προσύλοις τῶν δωρεῶν τοὺς προϊσταμένους. Τέλ. καὶ σοφωτάτῳ νεύματι ἀπερχόμενος, εἴης τῶν ἐς βίον μακραίωνα ἀφικομένων. Στὴν ἄνω ὤα τοῦ φ. 5r: Χ(ριστὸ)ς ἡγοῦ.
(φ. 7v) Ἀπαντητικὴ ἐπιστολὴ Κυρίλλου Β΄: «ΚΥΡΙΛΛΟΣ Ο ΕΚ ΒΕΡ-ΡΟΙΑΣ ἐλέῳ Θεοῦ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως νέας Ῥώμης καὶ οἰκουμενικὸς Πατριάρχης». Ἀρχ. Ἐχρονίσαμεν γράψαι σοι λογιώτατε καὶ σοφώτατε Ἰατρέ, οὐχ ὅτι ἀχάριστοι καὶ ἀμνήμονες, ἀλλ’ ὅτι πολλαῖς βαπριζόμενοι ταῖς τηκεδόσιν. Τέλ. ἀλλὰ παρὰ τοῦ θεοῦ καὶ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗ ἡ χάρις μετὰ τῆς σῆς λογιότητος. Μετὰ τὴν ἐπιστολή (ἀπὸ κάτω): Ἐν ἔτει σωτηρίῳ ͵αχλζ΄ φευρουαρίου κϛ΄. Ὁ Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἐν Χ(ριστ)ῷ εὐχέτης.
(φ. 8r) Σημείωμα (συγγραφέα): Ἡ Θεολογία παρὰ τῇ γραφῇ λέγεται σοφία τοῦ θεοῦ … ὅμοιοι δὲ γινόμεθα, ἤγουν ἀγλαΐας θείας ἀνάμεστοι.
(φ. 8v) «ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ Πρὸς τὸν εὐκλεέστατον σοφώτατον καὶ θεο-λογικώτατον καὶ ἐν Ἰατροῖς ἄριστον κύριον κύριον Γεώργιον τὸν Κορέσσιον, ἑλλάδι τε καὶ λατινίδι φωνῇ κεκοσμημένον ἄνδρα τῷ ὄντι εὐσεβείᾳ σωφροσύνῃ νοῦ καθαρότητι καὶ φιλανθρωπίᾳ διαπρεπῇ, πολλῶν ἀντάξιον ἄλλων» (ἐρυθρ.: τὰ κεφαλαῖα τοῦ τίτλου, τὸ πρωτόγραμμα Π, ὁ τίτλος τοῦ δευτέρου ἐπιγράμματος, ὅπως καὶ τὰ ἀρχικὰ τῶν μονῶν στίχων ποὺ ἀκολουθοῦν):
Οὐρανὸς ἑπτάζωνος χάρισιν εἶ γλυκερῇσιν
πάνσοφε τῷ Κορέσῃ πλημμύρα τῆς σοφίης·Οἷα κεκοσμημένος ἄστρασι λαμπροῖς ἑπτὰ πλανήτων
θεσμοῖς θειολόγοις παγχθονίων συνόδων.
Ἔξοχα δ’ ἠελίῳ γανόοντι πᾶσαν ἐπ’ αἶαν
πίστει τῇ ἀτρεκεῖ θεσπεσίων πατέρων·
Τῇ σε διαυγαζούσῃ ὣςς λιπαρὰν σελαναίαν,
οἷά τε ψυχοσόον σώματι ἀτερσόφον.
Πρὸς δὲ φέρεις πόλον αὖτε βόρειον νειλοτροφῆα,
εὐκελάδου ῥήτρης ἠδὲ θεηγορίης·
Ἀστέρα τηλεφανῆ Χίοιο, μέγ’ ὄμματε κόσμου,
ῥεύματα ὠκεανοῦ ἐκ προχέων σοφίης.
Καὶ πόλον ἠδὲ νότειον, δόγματα δεύτερα φῶτα
μυστοπόλων Χριστοῦ φθέγμασιν ἀμφιχέων.
Δωδεκάτην ζώων ἐκλαμπετόεσσαν ἀέλλην,
ἄρθρων πιστοσύνης φέρτατα σοῖς καμάτοις.
Ζώδια μὲν καλέουσιν ἀμύμονες οὐρανοφάνται,
φαίνεις ἀμβροσύνης πᾶσιν ἐπιχθονίοις.
Ναὶ μήν, καὶ θρασυκάρδιον Ὠρίονος ἀρίστου,
πάμμεγα Κορέσσιον τὸ ξίφος ἑκτάδιον.
Σφάτον ἅπαντας παμπήδην δολοφράδμονας ἄνδρας,
ἄλλος ἅτ’ Ὠρίων ἔκδικος εὐσεβίης.
Ἔστι δὲ καὶ λύρα τετράχορδος σαῖς δ’ ἐνὶ Μούσαις
φθόγγους κρουομένη αἰπυτάτης σοφίης.
Ἄθρει και τετράγωνον σαφαῖραν οὐρανιώνων
τέτταρα κλίματα γῆς, ἠδέ γε μέτρα θαλάσσης.
Τὰς ἀρετὰς ὡς ἄστρα μὲν ἀπλανέας τε πλάνητας
ἣν σὺ καταστερόεις ἤθεσι κυδαλίμοις.
Ἠρ’ ὅσον οὐρανὸς ἀστερόεις γαίης πολὺ κρείττων,
τοσσάτιον τελέθεις φέρτατος ἐκ μερόπων.

Εἰς τὸν αὐτόν.
Πνευματοῤῥύτων ἐκ φρεάτων ὁ Κορέσσιος ἀντλῶν,
νάματ’ ἀπὸ στομάτων πᾶσι βροτοῖς προχέει.
Γλώσσης τοὕνεχ’ ἑῆς γλυκερῆς κόρος, οὔποτ’ ἐσεῖται,
Ματέρος οἷα λόγων νέκταρος ἡδυτέρων.

Τὸ πρῶτο ἐπίγραμμα ἐκδίδεται καὶ στὸ Στουπάκης, Γεώργιος Κορέσσιος, σ. 181-182 (βλ. Βιβλ.)· ἀμφότερα ἐπίσης στὸ Ι. Σακελλίων, Πατμιακὴ Βιβλιοθήκη ἤτοι ἀναγραφὴ τῶν ἐν τῇ Βιβλιοθήκῃ τῆς κατὰ τὴν νῆσον Πάτμον γεραρᾶς καὶ βασιλικῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου τεθησαυρισμένων χειρογράφων τευχῶν, Ἀθήνα 1890, σ. 154-155, ἀπὸ τὸν κώδ. Πάτμου ΤΙΑ΄-ΤΙΖ΄. Στὸν ἐν λόγω κώδικα ἀναφέρεται ὡς συνθέτης τοῦ δευτέρου ἐπιγράμματος ὁ ἱερομόναχος Νεκτάριος Σιναΐτης, μετέπειτα πατριάρχης Ἱεροσολύμων (1660-1669). Τὰ δύο ἐπιγράμματα καὶ στὸν κώδ. 216 τοῦ Πατρ. Ἱεροσολύμων, φ. 7r· βλ. Α. Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, Ἱεροσολυμιτικὴ Βιβλιοθήκη, τ. 1, [Ἁγία Πετρούπολη 1891], σ. 219 (ἀνατύπ.: Βρυξέλλες 1963).
(φ. 9r-14v) Πίνακας περιεχομένων. Τίτλος (9r): «ΕΛΕΓΧΟΣ ἢ πίναξ τῆς παρούσης Ἱερᾶς Θεολογίας, διῃρημένης ἐν βιβλίοις ἕξ». Σημειώνονται τὰ ἕξι βιβλία καὶ τὰ ὑποκεφάλαια μὲ τὴν ἔνδειξη φλ [: φύλλα], μὲ τὴν ὁποία ὑπονοῦνται ὅμως σελίδες. Ἡ παραπομπὴ σὲ φύλλα (δηλ. σελίδες) διακόπτεται στὴ σ. 173 τοῦ Πίνακα (πρὸς τὸ τέλος τοῦ Βιβλίου Β΄). Οἱ λέξεις ΕΛΕΓΧΟΣ, οἱ ἐπικεφαλίδες (ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ κ.λπ.) καὶ τὰ πρωτογράμματα τῶν ὑποκεφαλαίων: ἐρυθρόγραφα.
(σ. 1-101) «ΠΕΡΙ ΕΞΟΧΗΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ … ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Ἡ θεολογία κατὰ τὸν θεῖον Διονύσιον ἐν τῇ πρὸς Τῖτον ἐπιστολή. – (σ. 194-177) «ΒΙΒΛΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Τὸ ἁμάρτημα τοῦ Ἀδὰμ ὑπῆρχε πεπερασμένον, ἀποτέλεσμα ὂν πεπερασμένης δυνάμεως. – (σ. 195-302) «ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ Περὶ προορισμοῦ καὶ χάριτος» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Ὁ ἀγαθὸς καὶ ὑπεράγαθος θεὸς ὁ διὰ τὴν ἄκραν ἀγαθότητα. – (σ. 303-456) «… Περὶ φυσικῶν ἰδιωμάτων τοῦ Θεοῦ. ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Ἐπειδὴ ὅση δύναμις τοῖς προσωπικοῖς θεωρήμασι διητήμασι. – (σ. 457-518) «… ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ Περὶ τῆς τῶν ἀγγέλων δημιουργίας» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Περιοδευομένης τῆς περὶ τῶν ἀσωμάτων θεωρίας, ἤδη πρὸς τὴν τῶν ἀσωμάτων οὐσιῶν δεῖν τρέπεσθαι ἔγνωμεν. – (σ. 519-618) «ΒΙΒΛΙΟΝ ΕΚΤΟΝ· Πραγματεία τῶν μυστηρίων διαλαμβάνουσα» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Τινὲς τὸ μυστήριον βούλονται εἶναι αἰσθητὸν σημεῖον ἱεροῦ πράγματος.
2. (σ. 619-733) «Ἀπολογία Γεωργίου Κορεσσίου Θεολόγου τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας πρὸς τὸν ἐν τῇ Ἀγγλίᾳ τῶν σοφῶν σύλλογον ὡς ἐκ μέρους τῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως κληρικῶν» (ἐρυθρ.). Ἀρχ. Πρῶτον φὴς μὴ εἶναι ἀναγκαῖον τὴν ἀληθινὴν ἀποδιώκει τὴν οὐσίαν τοῦ σημαίνοντος. Τέλ. δι’ ἣν αἰτίαν καὶ μεσίταις κεχρήμεθα. – Ἀνέκδοτο. Γιὰ τὸ ἔργο καὶ τὰ σωζόμενα χειρόγραφα βλ. Στουπάκης, Γεώργιος Κορέσσιος, σ. 274-278 (βλ. Βιβλ.), ὅπου ὅμως δὲν ἀναφέρεται ὁ παρὼν κώδικας (στὸ ἴδιο, σ. 274). Τὸ ἔργο συνεγραφη τὸ 1631.
3. (σ. 734-769) [ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΡΕΣΣΙΟΣ], «Περὶ εὐαγγελικοῦ κήρυκος» (ἐρυθρ.) [Σχεδάσματα ἐκκλησιαστικῶν λόγων]. Ἀρχ. Ὀφείλει ὁ εὐαγγελικὸς κῆρυξ μετὰ τὸ προοίμιον καὶ τὴν προδιήγησιν καὶ τὴν διήγησιν τῆς προκατασκευῆς. Τέλ. πρὸς Ῥωμ.: καὶ ἀδελφοί, 23: τοῦ Ματθαίου, καὶ τὰ ἑξῆς. Μετὰ τὸ πέρας (ἐρυθρ.): Τέλος καὶ τῷ Θεῷ δόξα. – Ἀνέκδοτο. Γιὰ τὸ συγκεκριμένο ἔργο καὶ τὰ σωζόμενα χειρόγραφα βλ. Στουπάκης, Γεώργιος Κορέσσιος, σ. 410-423 (βλ. Βιβλ.), ὅπου ὅμως δὲν ἀναφέρεται ὁ παρὼν κώδικας (στὸ ἴδιο, σ. 410).
Ὁ κώδικας χρονολογεῖται βάσει γραφῆς δ΄ τέταρτο τοῦ 18ου αἰ., καὶ ὄχι στὸν 17ο αἰ., ὅπως τὸν χρονολογεῖ ὁ Σιγάλας (Βιβλ.), ὁ ὁποῖος παρασύρθηκε προφανῶς ἀπὸ τὴ χρονολογία συγγραφῆς τῶν ἔργων (ἔτ. 1631 τὰ δύο πρῶτα)· τὴ χρονολόγηση τοῦ Σιγάλα γιὰ τὸν κώδικα ἀντιγράφει καὶ ὁ Στουπάκης, Γεώργιος Κορέσσιος, σ. 160 (Βιβλ.). Γιὰ τὴ χρονολόγηση τοῦ χειρογράφου βλ. καὶ Γρ.
Παρόμοια κωδικολογικὰ χαρακτηριστικὰ μὲ τὸν κώδ. ΔΒΚ 6.

(φ. 5 r -15 v ) ΛΟΓΓΙΝΟΣ, Ἐκ τοῦ Λογγίνου φιλοσόφου Τὰ προλεγόμενα εἰς τὸ
τοῦ Ἡφαιστίωνος ἐγχειρίδιον περὶ μέτρων στίχων. Τέλ. κολ. 2.21: οὕτω
τοίνυν ὁ Ἡφαιστίων αὐτὴν ὁρίζεται [ . M. Consbruch, Hephaestionis
enchiridion cum commentariis veteribus, Leipzig: Teubner, 1906: 81-89. Τέλ.
καὶ εἰς ὅλα, ὡς εἴπομεν, εἶναι παρόμοιος ὁ μικρὸς κόσμος μὲ τὸν μεγάλον.
(φ. 21 r -55 r ) ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΘΡΑΞ, Τέχνη γραμματική, 1. Τέλ. Τινὲϲ δὲ
προϲτιθέαϲι καὶ ἐναντιωματικούϲ, οἷον ἔμπηϲ ὅμωϲ. 100.2, G.
Uhlig, Grammatici Graeci, vol. 1.1, Leipzig: Teubner, 1883 (repr. Hildesheim:
Olms, 1965): 5-100.
(φ. 61 r -263 ν ) ΜΙΧΑΗΛ ΨΕΛΛΟΣ, Διδασκαλία παντοδαπή. Τέλ. ἐξήνεγκε καὶ
ἀπωχέτευσεν. 193. 13, ἐκδ. L.G. Westerink, Michael Psellus, De omnifaria
doctrina, Nijmegen: Centrale Drukkerij N.V., 1948: 17-108.
4 (φ. 267 r -342 v ) ΑΔΗΛΟΣ, «Περὶ τοῦ μικροκόσμου καὶ τῆς κυκλοφορίας
αὐτοῦ καὶ πῶς γένηται;». «Ἡ κυκλοφερὴς κίνησις τοῦ αἵματος ὀλίγα
τινά». Ἀρχ. Ὁ κόσμος σύγκειται ἐξ οὐρανοῦ καὶ γῆς. Τέλ. διὰ τὰ
ὁποῖα ἀρκετῶς ἐβαρύναμεν τὴν ἀκοήν της.
(φ. 350 r -353 v ) πυθαγορας, Χρυσᾶ ἔπη. Ἀρχ. Ἀθανάτους μὲν πρῶτα
θεοὺς νόμῳ ὡς διάκριται. D. Young (post E. Diehl), Theognis,
Leipzig: Teubner, 1971, σ. 86-94.
(φ. 354 r -362 r ) Ἑκ τοῦ αὐτοῦ Ἱεροκλέους εἰς τὸ, Τετρακτὺν παγὰν
ἀενάου φύσεως. Ἀρχ. Πηγὴ λέγεται τῆς ἀενάου φύσεως. Τέλ. ἐν τῷ
πνευματικῷ αὐτῆς ὀχήματι.
(φ. 366 r -368 v ) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΜΕΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ἐπιτομὴ τῶν θείων καὶ
ἱερῶν κανόνων. Προθεωρία. PG 150, 45-49.
(φ. 369 r -371 v ) ΑΓΑΠΙΟΣ, Τίτλος «Ἐκπληκτικὴ καὶ νουθετικὴ ἐπιστολή
τοῦ αὐτοῦ Ἀγαπί(ου)», Ἀρχ. Ἀγάπιος κυρίῳ Ἰωάννῃ τῷ Καπελλέτῳ.
Ἀνάγκην ἔχω καὶ χρέος. Τέλ. δεύτερον εἰς τὸ αὐτὸ μὴ ἐμπίπτοντες.
(φ. 372 r -373 r ) «Ἀπόκρισις τοῦ κὺρ Ἀγαπίου ἡ ἀπάντησις». Ἀρχ. Ἔγραψάς
μοι ἐπιταχῦναι εἰς τὰ αὐτόθι τὸν πλοῦν. Τέλ. καὶ ταῦτα πρὸς σέ. Μετὰ ὁ
γραφέας προσθέτει: φ. 373 r Ἀγάπιος τῷ Δημητρίῳ ἔτι ἐν Ὁσπηταλίοις ὄντι
ἔγραψε ταύτην.
9. (φ. 374 r ) ΜΑΝΟΣ Ο ΠΕΡΣΗΣ, «Ἐκ τῆς πρὸς Ζεβηνᾶν αὐτοῦ Ἐπιστολῆς».
F. Diekamp, Doctrina patrum de incaranatione verbi, σ. 306, κεφ. 41.
XV.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 100 

(φ. 375 v ) «Πρὸς Σκυθιανόν, ἑτέροις δὲ Μαλεντίνου τοῦ διδασκάλου
Μάνεντος ἐπιγέγραπται». (φ. 375 v ) «Τοῦ αὐτοῦ, Ἐκ τῆς πρὸς Κούδαρον
Σαρακινὸν ἐπιστολῆς». (φ. 376 r -377 r ) «Τοῦ αὐτοῦ, Ἐκ τῆς πρὸς Ὀδὰν
ἐπιστολῆς». Ἔκδ. Johannes Fabricius, Bibliotheca Graeca, τ. 7, Ἁμβοῦργο,
1801, σ. 315-316.

1. (φ. 3 r -10 r ) ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ, Περὶ τοῦ ἐνυπνίου ἤτοι βίος Λουκιανοῦ, Ἀρχ.
(ἀκέφ.) Πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς κοσμήμασι, σωφροσύνης τε καὶ
εὐσεβείας. ἔκδ. A.M. Harmon, Lucian, vol. 3, Cambridge, Mass.:
Harvard University Press, 1921 (repr. 1969): σ. 214-232. (10.5 κ.ἑ.)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΩΔΙΚΩΝ 1-100

 103 

2. (φ. 10 r -112 v ) Νεκρικοί διάλογοι Ἔκδ. Jacobitz, Luciani, τ. 1. (φ. 10 r -14 v )
Διογένους καὶ Πολυδεύκους· Ἔκδ. σ. 136-138. – (φ. 14 v -23 r ) Χάρωνος
καὶ Ἑρμοῦ· Ἔκδ. σ. 149-154. – (φ. 23 v -28 r ) Μενίππου, Ἀχακοῦ,
Πυθαγόρου καὶ Σωκράτους· (φ. 28 r -30 r ) Πλούτων ἢ κατὰ
Μενίππου·Ἔκδ. σ. 138-139. – (φ. 30 r -32 r ) Ἑρμοῦ καὶ Χάρωνος· Ἔκδ.
σ. 140-141. – (φ. 32 v -34 r ) Πλούτωνος καὶ Ἑρμοῦ· (φ. 34 v -38 v )
Τερψίωνος καὶ Πλούτωνος·Ἔκδ. σ. 142-144. – (φ. 38 v -46 r )
Ἀλεξάνδρου, Ἀννίβα, Μίνωος καὶ Σκηπίωνος· (φ. 46 r -48 v ) Μίνωος καὶ
Σωστράτου· (φ. 48 v -51 r ) Διογένους καὶ Μαυσώλου· (φ. 51 v -53 r ) Νιρέως
καὶ Θερσίτου καὶ Μενίππου· (φ. 53 r -54 v ) Μενίππου καὶ Χείρωνος· (φ.
55 r -62 r ) Διογένους καὶ Ἀντισθένους καὶ Κράτητος· (φ. 62 r -64 v )
Μενίππου καὶ Τειρεσίου· (φ. 65 r -66 v ) Αἴαντος καὶ Ἀγαμέμνονος· (φ.
66 v -68 r ) Μενίππου καὶ Κερβέρου· (φ. 68 v -97 v ) Χάρων ἢ
ἐπισκοποῦντες· (φ. 98 r -112 v ) Μένιππος ἢ Νεκυιομαντία.
2.(φ. 112 v -133 r ) Περὶ τοῦ μὴ ῥᾳδίως πιστεύειν διαβολῇ. Ἔκδ. Bompaire,
Lucien, τ. 2, σ. 146-168.
3. (φ. 137 r -145 v ) Πατρίδος ἐγκώμιον. Ἔκδοση πρωτοτύπου στό: Bompaire,
Lucien, τ. 2, σ. 8-13.
4. (φ. 147 r -163 v ) Περὶ πένθους 147r: δύο καὶ μισὴ ἀράδες τοῦ κειμένου
ἀνολοκλήρωτες (Τίτλος καὶ Ἀρχ. Ἄξιον ρε παρατηρεῖν … τὰ
συμβαίνοντα, ἐπαναλαμβένεται πλήρως τὸ κείμενο ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ τὸ φ.
147 v
5. (φ. 165 r –188 r ) ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Ὁμιλία κατὰ {τῶν} ὀργιζομένων
(CPG 2854). PG 31, 353-372.
6. (φ. 188 v -224 r ) Ὁμιλία κατὰ μεθυόντων (CPG 2858). PG 31, 444-464.
(φ. 224 r -256 r ) Περὶ τοῦ μὴ προσηλῶσθαι, ταῖς βιωτικαῖς (τοῖς βιωτικοῖς χφ.)
καὶ περὶ τοῦ ἐμπρησμοῦ (ἐμπυρισμοῦ ἔξωθεν τῆς ἐκκλησίας χφ.) (CPG
2866). PG 31, 540-553Α1, 560Β10-564
1. (φ. 256 v -289 r ) Ὁμιλία πρὸς τοὺς νέους ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν
ὠφελοῖντο λόγων (CPG 2867). PG 31, 564-589. Ἔκδ. Boulenger, Saint
Basile, σ. 41-61.
2. (φ. 289 r -315 v ) Ὁμιλία ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός (CPG
2853). PG 31, 329-353.
3. (φ. 317 r – 366 v ) ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περὶ παίδων ἀγωγῆς. Sirinelli–
Philippon, Plutarque, σ. 34-63.
4. Κείμενο γιὰ τὶς ἐννέα Μοῦσες, Ἀρχ. Φασὶ τὰς Μούσας … Τέλ.
Καλλιόπην ποιήσεως· ἀπαντᾶ στὰ Σχόλια στὸν Λουκιανὸ, Σχόλιο στὶς
Εἰκόνες, ἀρ. 43, H. Rabe, Scholia in Lucianum, Leipzig: Teubner, 1906
(repr. 1971): σ.186. 7-12.
5. (φ. 371 r -408 v ) Περὶ τοῦ ἀκούειν. Klaerr – Philippon – Sirinelli,
Plutarque, σ. 36-62.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 104 

6. (φ. 411 r -436 v ) Περὶ πολυπραγμοσύνης, Dumortier – Defradas,
Plutarque, σ. 266-284.
7. (φ. 439 r -481 v ) Περὶ ἀδολεσχίας, G. N. Bernardakis, Plutarchi Moralia,
τ. 3, Λειψία, 1891, σ. 322-333.

1. (σ. 1-22) ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, «Διδασκαλία περὶ τοῦ ἀκραιφνοῦς τρόπου τοῦ
διδάσκειν τὸ θεῖον καὶ ἱερὸν εὐαγγέλιον, ἐκδοθεῖσα παρὰ Γερασίμου
Βλάχου τοῦ Κρητός». Ἀρχ. Προοίμιον ἐν εἴδει χρείας. Πορευθέντες εἰς
τὸν κόσμον ἅπαντα κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιόν μου πάσῃ τῇ κτίσῃ. Τέλ.
ἡδοναῖς τισὶ καὶ εὐφροσύναις ἐνέτυχε, τὴν δὲ τούτων αἰτίαν ἐν ἄλλοις
δηλώσωμεν. Ἀκολουθεῖ ἁπλοϊκὸ σχῆμα ἐν εἴδει σχεδιαγράμματος: τῶν
καθ’ ὕπνους φαινομένων. α ον ἐνύπνιον. β ον φάντασμα. γ ον χρηματισμός.
δ ον ὅραμα. ε ον ὄνειρος. – Προηγεῖται τοῦ κειμένου προσφώνηση πρὸς τὸν
Βησσαρίωνα Μακρῆ, βάσει τῆς ὁποίας τεκμαίρεται ὅτι ἡ «Διδασκαλία
ἐκπονήθηκε κατ’ αἴτησιν τοῦ τελευταίου». Ἐπιγραφή: Τῷ
σεβασμιωτάτῳ ἐν πνευματικοῖς πατράσι καὶ λογιωτάτῳ ἐν Διδασκάλοις
κ(υρί)ῳ Βησ-σαρίωνι Μακρῇ, τῷ τῶν Ἰωαννίνων βλαστήματι καὶ
Διδασκάλῳ, Γεράσιμος Βλάχος κοινός, τῶν ἐπιστημῶν διδάσκαλος,
κήρυξ τοῦ ἱεροῦ εὐαγγελίου, καὶ καθηγούμενος τοῦ ἐν Κερκύρᾳ

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 106 

σεβασμίου μοναστη-ρίου, τῆς ὑπεραγίας Θ(εοτό)κου Παλαιοπόλεως,
εὔχομαι εὖ διάγειν καθεκάτερον τὸν ἄνθρωπον. Ἀρχ. Ζητήσας παρὰ τῆς
ἡμετέρας εὐτελείας, σεβασμιώτατε, τὸν τρόπον τοῦ διδάσκειν τὸ θεῖον
καὶ ἱερὸν εὐαγγέλιον. Τέλ. καὶ διὰ γραμμάτων ἀποδοῦναι τὰς ἀμοιβάς.
Ἔῤῥωσο. –Ἔκδ. Κ. Δυοβουνιώτης, «Γερασίμου Βλάχου τοῦ Κρητός –
Διδασκαλία περὶ τοῦ ἀκραιφνοῦς τρόπου τοῦ διδάσκειν τὸ θεῖον καὶ
ἱερὸν εὐαγ-γέλιον», Ἐκκλησία 16 (1938) 163-165 (μερικὴ ἔκδ.)· Κ.
Κούρκουλας, Ἡ ἀνέκδοτος Ὁμιλητικὴ τοῦ Γερασίμου Βλάχου, Ἀθήνα
1958 (πλήρης ἔκδ.). Σχετικὰ μὲ τὸ ἔργο τοῦ Βλάχου βλ. Γ. Σπυριδάκης,
«Γεράσιμος Βλάχος», Ἐπετηρὶς τοῦ Μεσαιωνικοῦ Ἀρχείου 2 (1940) 70-
106: 258 188 (ΤΑ 31) 86 κ.ἑ.· Β. Τατάκης, Γεράσιμος Βλάχος ὁ Κρής
(1605/7-1685). Φιλόσοφος, Θεολόγος, Φιλόλογος, Βενετία 1973, σ. 44·
Βασιλικὴ Μπόμπου-Σταμάτη, «Παρατηρήσεις στὰ χειρόγραφα τῶν
ἔργων τοῦ Γερασίμου Βλάχου», Ἑλληνικὰ 28 (1975) 375-393: 387-389·
Χατζοπούλου, Κατάλογος χειρογράφων Μπενάκη, σ. 257-258. Γιὰ ἄλλα
χειρόγραφα βλ. https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc4290c/ca
112 .
1. (σ. 25-177) ΒΙΚΕΝΤΙΟΣ ΔΑΜΟΔΟΣ, «Ἐγχειρίδιον ῥητορικῆς, ἤτοι μέθοδος, καὶ
διδασκαλία, καὶ τρόπος τοῦ συνθέτειν τὰς διδαχάς» (24 κεφ.). Ἀρχ. Τὸ
πρῶτον, ὁποῦ πρέπει νὰ εἶναι εἰς εἴδησιν ἐκείνου, ὁποῦ θέλει νὰ κάμῃ
τὸ ἔργον τοῦ ἱεροκήρυκα. Τέλ. ἐκ τῶν ὁποίων οἱ ἔξω ῥήτορες ἐδύνοντο
νὰ συνθέσουν σχετικὰ προοίμια. – (σ. 178-181) «Πίναξ τῶν
περιεχομένων εἰς τοὺς ἐξ ἀρχῆς ταύτης τῆς βίβλου τρόπους ὑπὲρ τῶν
ἱεροκηρύκων». Γιὰ τὸ ἔργο βλ. κώδ. ΔΒΚ 24. — Βασιλικὴ Μπόμπου-
Σταμάτη, Ὁ Βικέντιος Δαμοδός. Βιογραφία-Ἐργογραφία 1700-1754,
ἐκδ. ΜΙΕΤ, Ἀθήνα, 1998, σ. 147-148
2. (σ. 183-227) ΒΙΚΕΝΤΙΟΣ ΔΑΜΟΔΟΣ, «Μέθοδος σύντομος πρακτικὴ περὶ
ῥητορικῆς τῶν ἱερῶν λόγων τοῦ δημηγορικοῦ, καὶ ἐπιδεικτικοῦ γένους,
πρὸς τὸν εὐλαβέστατον καὶ λογιώταταν ἐν ἱερεῦσι Πέτρον Μάνεσιν
Κερκυραῖον παρὰ Βικεντίου τοῦ Δαμῳδοῦ τοῦ ἐκ τῆς νήσου
Κεφαληνίας». Ἀρχ. Περὶ τοῦ δημηγορικοῦ λόγου, καὶ περὶ διδαχῆς.
Ὅλη ἡ δυσκολία ὁποῦ δοκιμάζεις, λογιώτατε δέσποτα, εἰς τὴν σύνθεσιν
τοῦ ῥητορικοῦ λόγου. Τέλ. Καὶ ταῦτα περὶ τῆς πραγματείας ταύτης
κατὰ συντομίαν γενομένης. Τέλος· τῷ Θεῷ δ’ ἔστω δόξα. — Βασιλικὴ
Μπόμπου-Σταμάτη, Ὁ Βικέντιος Δαμοδός. Βιογραφία-Ἐργογραφία
1700-1754, ἐκδ. ΜΙΕΤ, Ἀθήνα, 1998, σ. 147-148.

(φ. 3 r -18 r ) 1778. ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, Πρὸς Δημόνικον (μὲ ἑρμηνεία).
(φ. 21 r -37 r ) ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Ὁμιλία κατὰ τῶν ὀργιζομένων (CPG
2854). PG 31, 353-372

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 108 

(φ. 38 r -57 v ) Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸ «καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζονας
οἰκοδομήσω».
(φ. 58 r -79 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸ πρόσεχε σεαυτῷ 79 v :  Ἄρτι μὲν ἐπεπαύμην
εἰς τὰ διδασκαλεῖα φοιτῶν, Δοκίμιον κονδυλλίου: Βίος Λουκιανοῦ ἢ περὶ
ἐνυπνίου, 1.1.
(φ. 80 r -113 r ) ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΣ ΚΥΡΟΥ, Περὶ προνοίας.
(φ. 116 r -142 r ) ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Ὁμιλία πρὸς τοὺς νέους ὅπως ἂν ἐξ
ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων (CPG 2867). PG 31, 564-589. Ἔκδ. Boulenger,
Saint Basile, σ. 41-61. Κείμενο μὲ διάστιχη ψυχαγωγικὴ ἑρμηνεία.
(φ. 144 r -171 v ) ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περὶ πολυπραγμοσύνης, Dumortier –
Defradas, Plutarque, σ. 266-284.
(φ. 172 r -275 v ) ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ, Τετράστιχα ἰαμβεῖα καὶ ἡρῶα εἰς
τὰ κεφαλαιωδῶς ρηθέντα ἐν τῇ παλαιᾷ, γραφῇ.
(φ. 276 r -319 r ) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ, Εἰς Καισάριον τὸν ἑαυτοῦ
ἀδελφὸν ἐπιτάφιος.
(φ. 320 r -374 r ), Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον.
(φ. 376 r -392 r ), φ. 376 r Ἐπίγραμμα Τὸν ἐξισωτὴν τῶν βασιλείων φόρων ὁ
γρήγορος νοῦς δεξιοῦται τοῖς λόγοις· καὶ τοὺς φόρους τίθησι μετριοτέρους,
εὐσπλαγχνίας πλάστιγγας αὐτῷ ῥυθμίσας. Ὑπόθεση: Τισί μὲν δοκεῖ
δικανικὸς Εἰς τοὺς λόγους καὶ εἰς τὸν ἐξισωτὴν Ἰουλιανόν (Λόγος 19).
Προηγεῖται τοῦ σχολιασμοῦ ἡ ὑπόθεση. Ἀρχ. Τισὶ μὲν δοκεῖ δικανικὸς εἶναι ὁ
λόγος … καὶ τῶν δημοσίων φόρων διορθωτήν. φ. 376 v Τίτλος: Τίς ἡ τυραννὶς
ἣν ἐξ ἀγάπης ἀεὶ τυραννούμεθα. ἀρχ. (σχόλια) Τίς ἡ τοσαύτη φησὶ τυρρανὶς
καὶ βία, τέλ. μίαν δόξαν τῆς ἁγίας Τριάδος. Γιὰ τὸ κείμενο βλ. CPG Suppl.
3010.19· ΒHGa 1918· PG 35, 1044-1064 – σχολιασμὸς ἀνέκδοτος. Βενετία
Μαρκιανὴ Βιβλιοθήκη, gr. II. 37, φ. 127 v -138 r , ΤΑ 302, σ. 642-652.
(φ. 392 v -410 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Λόγος εἰς τοὺς Μακκαβαίους. (ἑρμηνεία καὶ
ἀνάλυση). Εἰς τοὺς Μακκαβαίους (Λόγος 15). Προηγεῖται τοῦ σχολι- ασμοῦ
ἡ ὑπόθεση. Ἀρχ. Ἐν ταῖς μακκαβαιϊκαῖς βίβλοις ἀναγέγραπταί τις ἀνὴρ
Ἰούδας, ἀρχ. (σχόλια) Ἐζητεῖτο παρὰ πολλοῖς ἰδεῖν μάρτυσι τακτέον τοὺς
Μακκαβαίους, τέλ. ὁ ἐξουθενῶν με ἀτιμωθήσεται. Γιὰ τὸ κείμενο βλ. CPG
Suppl. 3010.15· BHGa 1007· PG 35, 912-933.
(φ. 411 r -433 v ) Τοῦ αὐτοῦ, Ἐπιτάφιος εἰς Καισάριον. (Ἑρμηνεία καὶ
ἀνάλυση). Πβ. ἀριθ. 8 σ. 276-319.
(φ. 434 r -459 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον (Ἀνάλυση). (πβ. σ.
320-391).
(φ. 462 r -484 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Λόγος εἰς τὴν Χριστοῦ Γέννησιν. (Ἀνάλυση).
(φ. 484 v -485 v ) <Γνῶμαι διαφόρων>.

1. (φ. 1 r -127 r ) Τίτλος (2 r ): «Θέματα κατ’ εἶδος. Τοῦ σοφωτάτου διδασκάλου
τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει σχολῆς κυρίου Δωροθέου [Πρωΐου] τοῦ ἐκ
Μιτυλήνης». Ἀρχ. Εἰς τὸ α΄ εἶδος. Ἁπλοῦν. Ὅποιος ἐπιθυμεῖ τὴν
προκοπήν του, βέβαια, ἀγαπᾷ καὶ τοὺς κόπους. – Πρὶν ἀπὸ τὸν τίτλο, ἡ
ἡμερομηνία ͵αψοε΄ ἰουνίου ε΄ [1775]. Τὸ κείμενο τῆς θεματογραφίας στὸ
φ. 1 r-v προστέθηκε μετὰ τὸ 1775, βάσει διαφορᾶς στὴ γραφή.
– Στὸ φ. 150 r-v τὸ κείμενο: «Περὶ Μετοχῶν». Ἀρχ. Δωδεκαχῶς
ἀναλύονται αἱ μετοχαί. α΄ ρηματικῶς. Τὸ κείμενο ἀνήκει πιθανῶς στὴ
θεματογραφία, λόγω συνάφειας περιεχομένου.
2. (φ. 127 v -130 v ) [ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ ;], Σχέδιο νεκρώσιμου λόγου. Τίτλος:
«Λογίδριον Νεκρώσιμον. Ε. Β.». Ἀρχ. Εἰς τὸ κοινὸν αὐτό, καὶ
ἀπαραίτητον τοῦ θανάτου συνάντημα. Τέλ. Καὶ τὸν ἐξ ἡμῶν σήμερον
μεταστάντα ἀπολαῦσαι, καὶ ὑμᾶς τυχεῖν ἐν Χριστῶ κτ. κτ. κτ.
3. (φ. 131 r -149 v ) ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ, Περὶ τῶν παλιρροιῶν (ἐπιστολιμαία
διατριβή). Τίτλος: «Τῷ θεοφιλεστάτῳ, καὶ ἐλλογιμωτάτῳ ἐπισκόπῳ
Καμπανίας κυρίῳ μοι κυρίῳ Θεοφίλῳ τίνα [!] τῶν πάλαι καὶ νῦν περὶ
τῶν παλιῤῥοιῶν φιλοσοφηθέντα ζητήσαντι. Ὁ εὐπειθεὶς καὶ ὑπήκοος
υἱὸς ἐν Χριστῷ καὶ δοῦλος Εὐγένιος ὁ Βούλγαρης». (131 r-v )
Προσφώνηση: Ἀρχ. Ἐμοὶ μὲν εἰς τὴν παροῦσαν κατάστασιν. Τέλ. Θέλω
τύχω εὐμενοῦς τοῦ ἐμοῦ Εὐρυσθέως. Κείμενο (132 r -149 v ): Ἀρχ. Τὸ
πρᾶγμα τῶν παλιῤῥοιῶν εἶναι ἕνα φαινόμενον, τὸ ὁποῖον ἀφ’ οὗ
ἄρχησαν οἱ ἄν(θρωπ)οι νὰ φιλοσοφοῦν. Τέλ. Καὶ ἡ ἀκριβεστέρα θεωρία
ἐλέγχεται. Ἅλις τῶν παλιῤῥοιῶν καὶ καταβάλλωμεν. Ἔκδ. Αἰνιάν,
Συλλογὴ ἀνεκδότων συγγραμμάτων, Ἀθήνα 1838, σ. 13-40.
Στὸ ἔσω πρόσθιο κάλυμμα:

Στίχοι καρκινικοί, καὶ λέξεις ἀντιστρέφουσαι.
» Νίψον ἀνομήματα μὴ μόναν ὄψιν.
» ἀρετᾷ παρεῖχε με χεῖρα, πατέρα.
» ὦναξ ἐν ὅσῳ, σῶσον ἐξ ἄνω.
» ἀμαθῶς ὤν, ἔχε νῷ σῷ θαμά.
» ἃ ἱερῶς ὦδε σοφὸς ἔδω σωρείᾳ.
» νοῶ νῦν ὠόν.
σός, σοφός, ἄρα.
(στὴν κάτω ὤα)
» ἱερὰ σὰ παρὰ χείλη ἥλιε χαρὰ πᾶσα ῥεῖ.