(φ. 5 r -15 v ) ΛΟΓΓΙΝΟΣ, Ἐκ τοῦ Λογγίνου φιλοσόφου Τὰ προλεγόμενα εἰς τὸ
τοῦ Ἡφαιστίωνος ἐγχειρίδιον περὶ μέτρων στίχων. Τέλ. κολ. 2.21: οὕτω
τοίνυν ὁ Ἡφαιστίων αὐτὴν ὁρίζεται [ . M. Consbruch, Hephaestionis
enchiridion cum commentariis veteribus, Leipzig: Teubner, 1906: 81-89. Τέλ.
καὶ εἰς ὅλα, ὡς εἴπομεν, εἶναι παρόμοιος ὁ μικρὸς κόσμος μὲ τὸν μεγάλον.
(φ. 21 r -55 r ) ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΘΡΑΞ, Τέχνη γραμματική, 1. Τέλ. Τινὲϲ δὲ
προϲτιθέαϲι καὶ ἐναντιωματικούϲ, οἷον ἔμπηϲ ὅμωϲ. 100.2, G.
Uhlig, Grammatici Graeci, vol. 1.1, Leipzig: Teubner, 1883 (repr. Hildesheim:
Olms, 1965): 5-100.
(φ. 61 r -263 ν ) ΜΙΧΑΗΛ ΨΕΛΛΟΣ, Διδασκαλία παντοδαπή. Τέλ. ἐξήνεγκε καὶ
ἀπωχέτευσεν. 193. 13, ἐκδ. L.G. Westerink, Michael Psellus, De omnifaria
doctrina, Nijmegen: Centrale Drukkerij N.V., 1948: 17-108.
4 (φ. 267 r -342 v ) ΑΔΗΛΟΣ, «Περὶ τοῦ μικροκόσμου καὶ τῆς κυκλοφορίας
αὐτοῦ καὶ πῶς γένηται;». «Ἡ κυκλοφερὴς κίνησις τοῦ αἵματος ὀλίγα
τινά». Ἀρχ. Ὁ κόσμος σύγκειται ἐξ οὐρανοῦ καὶ γῆς. Τέλ. διὰ τὰ
ὁποῖα ἀρκετῶς ἐβαρύναμεν τὴν ἀκοήν της.
(φ. 350 r -353 v ) πυθαγορας, Χρυσᾶ ἔπη. Ἀρχ. Ἀθανάτους μὲν πρῶτα
θεοὺς νόμῳ ὡς διάκριται. D. Young (post E. Diehl), Theognis,
Leipzig: Teubner, 1971, σ. 86-94.
(φ. 354 r -362 r ) Ἑκ τοῦ αὐτοῦ Ἱεροκλέους εἰς τὸ, Τετρακτὺν παγὰν
ἀενάου φύσεως. Ἀρχ. Πηγὴ λέγεται τῆς ἀενάου φύσεως. Τέλ. ἐν τῷ
πνευματικῷ αὐτῆς ὀχήματι.
(φ. 366 r -368 v ) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΜΕΝΟΠΟΥΛΟΣ, Ἐπιτομὴ τῶν θείων καὶ
ἱερῶν κανόνων. Προθεωρία. PG 150, 45-49.
(φ. 369 r -371 v ) ΑΓΑΠΙΟΣ, Τίτλος «Ἐκπληκτικὴ καὶ νουθετικὴ ἐπιστολή
τοῦ αὐτοῦ Ἀγαπί(ου)», Ἀρχ. Ἀγάπιος κυρίῳ Ἰωάννῃ τῷ Καπελλέτῳ.
Ἀνάγκην ἔχω καὶ χρέος. Τέλ. δεύτερον εἰς τὸ αὐτὸ μὴ ἐμπίπτοντες.
(φ. 372 r -373 r ) «Ἀπόκρισις τοῦ κὺρ Ἀγαπίου ἡ ἀπάντησις». Ἀρχ. Ἔγραψάς
μοι ἐπιταχῦναι εἰς τὰ αὐτόθι τὸν πλοῦν. Τέλ. καὶ ταῦτα πρὸς σέ. Μετὰ ὁ
γραφέας προσθέτει: φ. 373 r Ἀγάπιος τῷ Δημητρίῳ ἔτι ἐν Ὁσπηταλίοις ὄντι
ἔγραψε ταύτην.
9. (φ. 374 r ) ΜΑΝΟΣ Ο ΠΕΡΣΗΣ, «Ἐκ τῆς πρὸς Ζεβηνᾶν αὐτοῦ Ἐπιστολῆς».
F. Diekamp, Doctrina patrum de incaranatione verbi, σ. 306, κεφ. 41.
XV.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 100 

(φ. 375 v ) «Πρὸς Σκυθιανόν, ἑτέροις δὲ Μαλεντίνου τοῦ διδασκάλου
Μάνεντος ἐπιγέγραπται». (φ. 375 v ) «Τοῦ αὐτοῦ, Ἐκ τῆς πρὸς Κούδαρον
Σαρακινὸν ἐπιστολῆς». (φ. 376 r -377 r ) «Τοῦ αὐτοῦ, Ἐκ τῆς πρὸς Ὀδὰν
ἐπιστολῆς». Ἔκδ. Johannes Fabricius, Bibliotheca Graeca, τ. 7, Ἁμβοῦργο,
1801, σ. 315-316.

(φ. 3 r -18 r ) 1778. ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, Πρὸς Δημόνικον (μὲ ἑρμηνεία).
(φ. 21 r -37 r ) ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Ὁμιλία κατὰ τῶν ὀργιζομένων (CPG
2854). PG 31, 353-372

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

 108 

(φ. 38 r -57 v ) Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸ «καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζονας
οἰκοδομήσω».
(φ. 58 r -79 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸ πρόσεχε σεαυτῷ 79 v :  Ἄρτι μὲν ἐπεπαύμην
εἰς τὰ διδασκαλεῖα φοιτῶν, Δοκίμιον κονδυλλίου: Βίος Λουκιανοῦ ἢ περὶ
ἐνυπνίου, 1.1.
(φ. 80 r -113 r ) ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΣ ΚΥΡΟΥ, Περὶ προνοίας.
(φ. 116 r -142 r ) ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Ὁμιλία πρὸς τοὺς νέους ὅπως ἂν ἐξ
ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων (CPG 2867). PG 31, 564-589. Ἔκδ. Boulenger,
Saint Basile, σ. 41-61. Κείμενο μὲ διάστιχη ψυχαγωγικὴ ἑρμηνεία.
(φ. 144 r -171 v ) ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περὶ πολυπραγμοσύνης, Dumortier –
Defradas, Plutarque, σ. 266-284.
(φ. 172 r -275 v ) ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ, Τετράστιχα ἰαμβεῖα καὶ ἡρῶα εἰς
τὰ κεφαλαιωδῶς ρηθέντα ἐν τῇ παλαιᾷ, γραφῇ.
(φ. 276 r -319 r ) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ, Εἰς Καισάριον τὸν ἑαυτοῦ
ἀδελφὸν ἐπιτάφιος.
(φ. 320 r -374 r ), Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον.
(φ. 376 r -392 r ), φ. 376 r Ἐπίγραμμα Τὸν ἐξισωτὴν τῶν βασιλείων φόρων ὁ
γρήγορος νοῦς δεξιοῦται τοῖς λόγοις· καὶ τοὺς φόρους τίθησι μετριοτέρους,
εὐσπλαγχνίας πλάστιγγας αὐτῷ ῥυθμίσας. Ὑπόθεση: Τισί μὲν δοκεῖ
δικανικὸς Εἰς τοὺς λόγους καὶ εἰς τὸν ἐξισωτὴν Ἰουλιανόν (Λόγος 19).
Προηγεῖται τοῦ σχολιασμοῦ ἡ ὑπόθεση. Ἀρχ. Τισὶ μὲν δοκεῖ δικανικὸς εἶναι ὁ
λόγος … καὶ τῶν δημοσίων φόρων διορθωτήν. φ. 376 v Τίτλος: Τίς ἡ τυραννὶς
ἣν ἐξ ἀγάπης ἀεὶ τυραννούμεθα. ἀρχ. (σχόλια) Τίς ἡ τοσαύτη φησὶ τυρρανὶς
καὶ βία, τέλ. μίαν δόξαν τῆς ἁγίας Τριάδος. Γιὰ τὸ κείμενο βλ. CPG Suppl.
3010.19· ΒHGa 1918· PG 35, 1044-1064 – σχολιασμὸς ἀνέκδοτος. Βενετία
Μαρκιανὴ Βιβλιοθήκη, gr. II. 37, φ. 127 v -138 r , ΤΑ 302, σ. 642-652.
(φ. 392 v -410 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Λόγος εἰς τοὺς Μακκαβαίους. (ἑρμηνεία καὶ
ἀνάλυση). Εἰς τοὺς Μακκαβαίους (Λόγος 15). Προηγεῖται τοῦ σχολι- ασμοῦ
ἡ ὑπόθεση. Ἀρχ. Ἐν ταῖς μακκαβαιϊκαῖς βίβλοις ἀναγέγραπταί τις ἀνὴρ
Ἰούδας, ἀρχ. (σχόλια) Ἐζητεῖτο παρὰ πολλοῖς ἰδεῖν μάρτυσι τακτέον τοὺς
Μακκαβαίους, τέλ. ὁ ἐξουθενῶν με ἀτιμωθήσεται. Γιὰ τὸ κείμενο βλ. CPG
Suppl. 3010.15· BHGa 1007· PG 35, 912-933.
(φ. 411 r -433 v ) Τοῦ αὐτοῦ, Ἐπιτάφιος εἰς Καισάριον. (Ἑρμηνεία καὶ
ἀνάλυση). Πβ. ἀριθ. 8 σ. 276-319.
(φ. 434 r -459 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον (Ἀνάλυση). (πβ. σ.
320-391).
(φ. 462 r -484 r ) Τοῦ αὐτοῦ, Λόγος εἰς τὴν Χριστοῦ Γέννησιν. (Ἀνάλυση).
(φ. 484 v -485 v ) <Γνῶμαι διαφόρων>.

Ὁ κώδικας περιέχει κυρίως Διδαχὲς σὲ ἁπλὴ γλώσσα τοῦ 18ου αἰ. (μὲ παρασελίδιες σημειώσεις καὶ διορθώσεις ἐπὶ τοῦ κειμένου), ποὺ συγκεντρώθηκαν ἀπὸ κάποιον ἐρανιστή, πιθανῶς στὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰώνα. Στὰ φ. Ιr-ΙΙr Πίνακας περιεχομένων ἀπὸ χέρι τοῦ ἐρανιστῆ, ὅπου καὶ ὁ τίτλος ποὺ ἔδωσε ὁ ἐρανιστὴς στὴ συλλογή του: «Διδαχῶν χειρογράφων καὶ ἄλλων τινῶν ἀνεκδότων συνά|θροισις εἰς τὸ αὐτὸ ὧν οὗτος ἐστὶν ὁ ΠΙΝΑΞ». Βάσει τοῦ ductus τοῦ ἀνωτέρω Πίνακα, ὁ ἐρανιστὴς εἶναι ὁ Χαρίσιος Μεγδάνης (1768-1823)· ἀσφαλὲς δεῖγμα γραφῆς του ὁ κώδ. ΚΔΒΚ 30. Ὁ ἴδιος ἀντέγραψε καὶ τὶς σ. 1079-1089 καὶ 1103-1105. Πιθανότατα ὁ ἴδιος νὰ χρησιμοποίησε τὶς διδαχὲς καὶ τοὺς λόγους τοῦ χειρογράφου στὰ κηρύγματά του στὴν Κοζάνη καὶ τὴν Πέστη. Ἡ διδαχὴ στὶς σ. 433-502 εἶναι πιθανῶς ἀντιγραμμένη ἀπὸ κάποια ἔκδοση –μὴ ἐντοπισθεῖσα, ἀλλὰ δὲν πρόκειται γιὰ τὶς διδαχὲς τοῦ Ἠλία Μηνιάτη–, καθὼς στὴν ἀρχή (σ. 433) ὑπάρχει ἡ σημείωση Τρίτος τόμος. Διδαχὴ νε΄.

1. (σ. 3-934) Διδαχὲς καὶ λόγοι ἐπ’ εὐκαιρία διαφόρων Κυριακῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ, συνήθως σὲ δύο μέρη, ἐνῶ τίθεται ἀρχικῶς Προοίμιο. Στὴν ἀρχὴ ἑκάστης διδαχῆς ἀναγράφεται τὸ θέμα ἡ ἐπεξήγηση τοῦ λόγου, ποὺ ἄρχεται μὲ τὴν ἔνδειξη Κείμενον· ἐνίοτε ἕπεται χωρίο ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὴν ἀνάλογη εὐαγγελικὴ περικοπή – ἐνίοτε καὶ σὲ ἁπλὴ γλώσα. Στὴ συνέχεια ἀκολουθεῖ ὁ λόγος.
1(σ. 1-37) «Διδαχὴ τῇ βᾳ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ἀποδείκνυται εἰς τοὺς ἐραστὰς τοῦ κόσμου, ὅτι ὁ κόσμος εἶναι ἕνας προδότης. Ἀρχ. Ἂν εὑρίσκωνται ἄνθρωποι, πρὸς τοὺς ὁποίους νὰ συνηθίζωσιν ᾑ εὔτακταις ἡγεμονίαις νὰ δίδωσι μεγάλα βραβεῖα.
2(σ. 39-73) «Διδαχὴ τῇ γῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ἀποδείκνυται πόσον πλέον πιστὸς φίλος εἶναι ὁ θεὸς παρὰ οἱ ἄνθρωποι. Ἀρχ. Ὅποιος δὲν ἐκθαμβεῖται τὰ μέγιστα εἰς τὴν ἐκθαμβίαν τοῦ Χριστοῦ.
3(σ. 75-113) «Διδαχὴ τῇ δῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Πόσον εἶναι ἡ πίστις ὁποῦ ὁμολογοῦμεν εἰς ὠφέλειαν ἰδικήν μας καὶ μεγαλεῖον. Ἀρχ. Ὅτι ὁ χρυσός, γλυκὺς καὶ ἐράσμιος τύραννος τῆς ἀνθρωπίνης καρδίας.
4(σ. 115-172) «Διδαχὴ τῇ εῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ἀποβάλλεται ἡ λωλὴ ἀγάπη ὁποῦ πρσφέρουσιν εἰς τὰς φαμελλίας των. Ἀρχ. Ἂν ἐστάθη ποτὲ τινάς, ὁποῦ μὲ σεμναῖς τέχναις καὶ κατασκευαῖς, νὰ ἠθέλησε νὰ ἐπαυξήσῃ τὴν φαμελλίαν του.
5(σ. 173-186) «Διδαχὴ τῇ ϛῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι ἡ καταλαλία εἶναι κακία τοσαύτης κακίστης τάξεως, ὁποῦ πολλὰ ἐμποδίζει τὴν σωτηρίαν τοῦ καταλαλητοῦ. Ἀρχ. Ἡ κακότης ἡ ἀνθρώπινος εἶναι τόσον μεγάλη, ὁποῦ δὲν εὐχαριστεῖται νὰ ἐρευνᾷ καὶ νὰ εὑρίσκῃ τὰ σφάλματα.
6(σ. 187-206) «Διδαχὴ τῇ ηῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι πρέπει ὁ ἄνθρωπος νὰ βάλλεται ὅλος εἰς τὰς χεῖρας τοῦ θεοῦ. Ἀρχ. Εὐτυχέστατος ἐκεῖνος ὁποῦ ἀκολουθεῖ τὰ ἴχνη τοῦ Χριστοῦ.
7(σ. 207-242) «Διδαχὴ τῇ θῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Βιάζονται ἅπαντες, διὰ δυνάμεως τοῦ μόνου φυσικοῦ φωτός, νὰ δεχθῶσιν αὐτὴν τὴν πρότασιν. Ἀρχ. Ὅτι ἀνάμεσα εἰς τόσαις θρησκείαις, καὶ ἀνόμοιαις καὶ ἀσύμφωναις, ὁποῦ βασιλεύουσιν εἰς τὴν γῆν.
8(σ. 243-262) «Διδαχὴ τῇ ιγῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ἀποδείχνεται ἡ ἀνθρώπινος ἀχαριστία πρὸς τὸν θεὸν μόνον της εὐερεγέτην. Ἀρχ. Δὲν ἀποφάσισα ἀκόμα βεβαίως στεκόμενος ἐν μεταιχμίῳ ἀπὸ διαφόρους ἐναντίους λογισμούς.
9(σ. 263-302) «Διδαχὴ τῇ ιεῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ἀποδεικνύεται ἡ ἄκρα λωλάδα καὶ ἀφροσύνη τοῦ ἁμαρτωλοῦ. Ἀρχ. Δὲν ἰξεύρω πόθεν νὰ ἐπροῆλθεν (ὦ ἀκροαταί) ὅτι ὅλος ὁ κόσμος εἰς τοὺς ἀπαρεσμένους δυστυχεῖς αἰῶνας τῆς ἀφροσύνης του.
10(σ. 303-321) «Διδαχὴ τῇ ιϛῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι ὁ θεὸς ὅσον κρύπτεται μετ’ ἐμᾶς, τόσον μεγαλήτερα μᾶς δεικνύει τὴν ἀγάπην καὶ εὐσπλαγχνίαν του. Ἀρχ. Καὶ εἰς τὰς παραβολὰς τοῦ εὐαγγελίου καὶ εἰς τὰς ἐνεργείας τῆς ἀπείρου σοφίας.
11(σ. 323-339) «Διδαχὴ τῇ ιζῃ Κυριακῇ τοῦ Ματθαίου, ἤτοι τῆς Χαναναίας». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι ἕνας φίλος τοῦ θεοῦ ἀπολαύει εὐτυχίας. Ἀρχ. Μακάριος, καὶ εὐτυχὴς ἐκεῖνος, ὁποῦ δὲν χάνει ἀπὸ τὸν ὀφθαλμόν του τὸν νουθετημένον καὶ δεδειγμένον δρόμον.
12(σ. 341-360) «Διδαχὴ τῇ Κυριακῇ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου». Θέμα. Κείμενον. Ἀποδεικνύεται, ὅτι συγκρινομένη ἡ ἀναίσχυντος ἐλευθερία μεθ’ ἧς ἁμαρτάνομεν. Ἀρχ. Ἡ κακία καὶ στρεβλότης τῶν καιρῶν, ἡ φθορὰ τῶν ἠθῶν, μὲ κάμνουσι σήμερον νὰ ἐπιθυμήσω τὴν ὑπόκρισιν εἰς τὸν κόσμον.
13(σ. 361-377) «Διδαχὴ τῇ Κυριακῇ τοῦ Ἀσώτου». Θέμα. Κείμενον. Αἱ θαυμασταὶ μεταλλάξεις ὁποῦ ἔκαμεν ἡ θεία εὐσπαλγχνία εἰς τὸν ἄσωτον υἱόν. Ἀρχ. Ὁ ἄσωτος υἱὸς δυστυχές, καὶ πανόλεθρον ναυάγιον τῆς ἀστοχάστου καὶ ἀφρόνου νεότητος.
14(σ. 379-390) «Διδαχὴ τῇ Κυριακῇ τῆς Τυροφάγου». Θέμα. Ἐὰν ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν. Ἀρχ. Λοιπὸν ἀπόφασις ἀμετάτρεπτος, ὁρισμὸς ἀμετάθετος εἶναι τοῦ θεοῦ.
15(σ. 391-406) «Διδαχὴ τῇ Κυριακῇ τῆς Τυροφάγου» (ἕτερη). Θέμα. Κείμενον. Ὅτι πρέπει νὰ συγχωροῦνται ᾑ ὕβρεις καὶ οἱ ἐχθροί, ὅτι ὁ θεὸς τὸ προστάζει. Ἀρχ. Ἀνίσως καὶ ἡ δυστυχία μου μὲ κατέκρινε νὰ ὁμιλήσω σήμερον μὲ γένη βάρβαρα.
16(σ. 407-418) «Διδαχὴ τῇ αῃ Κυριακῇ τῶν νηστειῶν». Θέμα. Λέγει αὐτῷ Φίλιππος· ἔρχου καὶ ἴδε. Ἀρχ. Δυστυχία μεγάλη, ταλαιπωρία ἀνήκουστος, τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, νοῦ τετυφλωμένος.
17(σ. 419-431) «Κυριακῇ βᾳ τῶν νηστειῶν. Διδαχὴ περὶ φθόνου». Θέμα. Ἦσαν δε τινες τῶν Γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι. Ἀρχ. Δὲν πιστεύω (ὢ ἀκροαταί) νὰ ἠκούσθη εἰς τὴν ἄμμον τῆς Λιβύης ἀρκούδα ἀγριωτέρα.
18(σ. 433-502) «Τρίτος τόμος. Διδαχὴ νε΄». Θέμα. Διδαχὴ τῶν παθῶν τῶν τιμίων τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, πρὸς ἀρχιερεῖς καὶ πρόσωπα ἱερά. Ἀρχ. Ἀνίσως καὶ παραπονήσαι, Κύριέ μου, διότι εἰς τὴν θρηνώδη ἡμέραν ἐκείνου τοῦ ὠμωτάτου του πάθους.
19(σ. 503-522) «Διδαχὴ τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ Κυριακῇ τοῦ Πάσχα». Θέμα. Κείμενον. Περὶ τοῦ πῶς, καὶ μὲ ποῖον τρόπον πρέπει νὰ πανηγυρίζωνται ᾑ ἅγιαις ἑορταῖς. Ἀρχ. Δότε τόπον, ὢ θλιβεροί, καὶ μελαγχολικοὶ λογισμοί.
20(σ. 523-549) «Διδαχὴ τῇ Κυριακῇ τοῦ Θωμᾶ, ἤτοι τοῦ Ἀντίπασχα, οὐ μὴν δὲ καὶ τῇ δεσποτικῇ ἑορτῇ τῆς Ἀναλήψεως». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι ὅποιος δὲν ἔχει θεόν, δὲν ἔχει εἰρήνην. Ἀρχ. Σύκωσαι ἀπὸ τὸ μνῆμά σου τὴν κεφαλήν σου, ὦ ὑπερήφανε, καὶ δοξαστικὴ παλαιὰ Ῥώμη.
21(σ. 551-564) «Διδαχὴ τῇ γῃ Κυριακῇ τοῦ Λουκᾶ». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι εἰς τὸν θεὸν μόνον πρέπει νὰ ἐλπίζομεν. Ἀρχ. Ἀποθνήσκει σήμερον ἕνας υἱὸς νέος, εἰς τὸ ἄνθος τῆς ἡλικίας.
22(σ. 565-606) «Διδαχὴ τῇ δῃ Κυριακῇ τοῦ Ἰωάννου, ἤτοι τοῦ Παραλύτου». Θέμα. Κείμενον. Ὅτι ἡ ἀρχὴ τῆς ἀμαρτίας πρέπει νὰ τρομάζῃ, καὶ νὰ φοβίζῃ. Ἀρχ. Ὅτι ἡ ἀμαρτία (δυστυχεστάτη κληρονομία τῶν προγόνων μας) νὰ ἔδωκε τιμωρίαν.
23(σ. 607-626) «Διδαχὴ τῇ ϛῃ Κυριακῇ τοῦ Ἰωάννου, ἤτοι τοῦ Τυφλοῦ». Θέμα. Κείμενον. Ποῖα ἀποτελέσματα πονηρὰ προξενεῖ ἡ περιέργεια. Ἀρχ. Σφαλισθῆτε, ὢ Περίπατοι, ὢ Ἀκαδημεῖαι, ὼ σοφὰ προαύλια, καὶ Στοαὶ τῶν Ἀθηνῶν.
24(σ. 627-654) «Διδαχὴ τῇ ζῃ Κυριακῇ τοῦ Ἰωάννου, ἤτοι τῶν Πατέρων». Θέμα. Κείμενον. Ἡ κόλασις, ἢ ἡ σωτηρία κρέμανται ἀπὸ τὰ καλά, ἢ τὰ κακὰ ἔργα. Ἀρχ. Καὶ μ’ ὅλον τοῦτο ξαναγυρίζομεν κάθε χρόνον δίχως βούσαλον, δίχως χάρτιδα πλεύσεως.
25(σ. 655-687) «Περὶ τοῦ πῶς δεῖ τοὺς εἰς τὸν βαθμὸν τῆς ἀρχιερωσύνης κληθέντας ἀκολουθεῖν τῷ Χριστῷ. Διδαχὴ πρώτη». Θέμα. Περιπατῶν παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας, εἶδε δὐο ἀδελφούς. Ἀρχ. Ἂν ἐγὼ ἤθελον σήμερον κάμῃ μὲ βραχυλογίαν ἓν εὐγενέστατον ἐγκώμιον.
Στὴ σ. 690 (9 ἀράδες· ὁ τίτλος ἐπαναλαμβάνεται στὴ σ. 691): Ὅλη καλὴ εἶ πλησίον μου, καὶ μῶμος οὐκ ἔστιν ἐν σοί. Ἆσμα Ἀσμάτων δῳ καὶ ζῳ. Αὐτή σου τηρήσει τὴν κεφαλήν. Γεννέσει γῳ. Ἀρχ. Δὲν δύνανται οἱ Ἀρχιερεῖς νὰ ἀξιωθῶσι ἐγκωμίου.
26(σ. 691-735) «Διδαχὴ Δευτέρα». Θέμα. Ὅλη καλὴ εἶ πλησίον μου, καὶ μῶμος οὐκ ἔστιν ἐν σοί. Ἆσμα Ἀσμάτων δῳ καὶ ζῳ. Αὐτή σου τηρήσει κεφαλήν. Γενέσει γῳ. Ἀρχ. Ὡραιότατον ἐπιχείρημα λόγου μᾶς ἔδιδον σήμερον (ἀνίσως καὶ ἡ ὑπόθεσις ἦτον περὶ τῆς συλλήψεως τῆς Μαρίας).
27(σ. 737-752) «Διδαχὴ τῇ Κυριακῇ μετὰ τὰ Φῶτα». Θέμα. Κείμενον. Ὅποιος πλέον φοβεῖται εἶναι καὶ ἀσφαλέστερος, ὁ δὲ ὀλιγώτερον φοβούμενος, ὀλιγώτερον εἶναι καὶ ἀσφαλής. Ἀρχ. Ὅποιος ἤθελεν ἰξεύρῃ νὰ συμφωνήσῃ καὶ νὰ ἑνώσῃ σήμερον δύο διάφωναις καὶ διάφοραις γνώμαις.
Στὴ σ. 754 (17 ἀράδες· ὁ τίτλος ἐπαναλαμβάνεται στὴ σ. 691): Ἐῤῥέθη τοῖς Ἀρχαίοις μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου, Ματθ. πέμπτῳ. Ἀρχ. Καθὼς τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ θέλει ἐξάπαντως νὰ ἀγαπῶνται μὲ χριστιανικὴν ἀγάπην ἐκεῖνοι οἱ ἐχθροί.
28(σ. 755-797) «Διδαχὴ λζῃ. Ἔλεγχος κατὰ τῆς κολακείας». Θέμα. Ἐῤῥέθη τοῖς Ἀρχαίοις μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου, Ματθ. 5ῳ. Ἀρχ. Δὲν ἐμβαίνω ἐγὼ νὰ ἐξετάζω, ἂν φαίνηται εἰς κανένα τόπον τῶν θείων γραφῶν.
29(σ. 799-822) προηγεῖται σημ. ἀπὸ ἐρανιστῆ: «Εὐγενείου Βουλγάρεως ἐκφωνηθεὶς ἐν Κωνσταντινουπόλει». Θέμα. Ἐμοὶ δὲ λίαν ἐτιμήθησαν οἱ φίλοι σου ὁ θεός, λίαν ἐκραταιώθησαν αἱ ἀρχαὶ αὐτῶν· ψαλ. ρλη΄. Ἀρχ. Πάσχουσι καὶ οἱ νόμοι (Παναγιώτατε Δέσποτα) καὶ αἱ καλαὶ συνήθειαις.
Μετὰ τὸ πέρας τοῦ λόγου, ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ γραφέα τοῦ κειμένου (σ. 822): Ὁ παρὼν οὗτος λόγος ἐξεφωνήθη [παρὰ διαγραφέν] ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ παρὰ τοῦ σοφολογιωτάτου, καὶ ῥητορικωτάτου κυροῦ Εὐγενείου Βούλγαρη Κερκύρων, πατριαρχεύοντος τοῦ παναγιωτάτου κὺρ [ἐνν. ὁ Σεραφεὶμ Β΄]. Εἶναι ὁ λόγος ποὺ ἐκφώνησε ὁ Βούλγαρης στὸν πατριαρχικὸ ναὸ στὴν Κωνσταντινούπολη, ἐνώπιον τοῦ πατριάρχη, κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, στὶς 30 Νομεβρίου 1759. – Ἔκδ. Αἰνιάν, Συλλογὴ ἀνεκδότων συγγραμμάτων, Ἀθήνα 1838, σ. 64-86. Τὸ χειρόγραφο δὲν πρέπει νὰ εἶναι ἀντίγραφο τῆς ἔκδοσης, καθὼς ἡ γραφὴ φαίνεται ἐλαφρῶς προγενέστερη. Αὐτὸ τεκμαίρεται καὶ ἀπὸ μικροδιαφορὲς σὲ σχέση μὲ τὴν ἔκδοση. Γιὰ παράδειγμα, ὁ ἐκδότης Αἰνιάν (σ. 65, σημ. 1) ἀναφέρει ὅτι ἡ φράση τῆς ἔκδοσης «χέρι καὶ βακτηρίαν διὰ νὰ τοὺς στηρίζῃ, νὰ τοὺς ἀναβαστάζῃ» ἀναγράφεται σὲ ἄλλον μὴ δηλούμενο χειρόγραφο ὡς: χέρι καὶ βακτηρίαν, χέρι νὰ τοὺς στηρίζῃ καὶ βακτηρίαν διὰ νὰ τοὺς ἀναβαστάζῃ. Στὸ κώδ. ΚΔΒΚ 34 ἀναγράφεται: χέρι καὶ βακτηρίαν, βακτηρίαν νὰ τοὺς στηρίζῃ καὶ χέρι διὰ νὰ τοὺς ἀναβαστάζῃ.
30(σ. 823-846) «Διδαχὴ περὶ ἁμαρτίας». Θέμα. Ὅτι περισσότερον καταφρονεῖ ὁ ἄνθρωπος τὸν θεὸν μὲ τὴν ἄργητα τῆς ἐπιστροφῆς, παρὰ μὲ τὴν πρᾶξιν τῆς ἁμαρτίας. Ἀρχ. Ἂν εἶναι πρᾶγμα τόσον ἐλεεινὸν μία ἀσθένεια σωματική, ὅταν τόσον πολυκαιρίσῃ .
31(σ. 847-858) «[Διδαχὴ ὅτι] ὁ ὑπομείνας εἰς τέλος οὗτος σωθήσεται». Ἀρχ. Βροντολογεῖ σήμερον ὁ Χριστός, πάλιν εἰς τὸ εὐαγγέλιόν του.
32(σ. 859-874) «Τοῦ σοφωτάτου μητροπολίτου Εὐχαΐτων Ἰωάννου, ἐγκώμιον εἰς τοὺς ἐν ἁγίοις πατέρας ἡμῶν Βασίλειον τὸν μέγαν, Γρηγόριον τὸν θεολόγον, καὶ Ἰωάννην τὸν χρυσόστομον». Ἀρχ. Τρεῖς με πρὸς τριώνυμον παροτρύνουσιν κίνησιν, καὶ οἱ τρεῖς ἀπλανεῖς, καὶ ἡ κίνησις ἀπαρέγκλιτος.
33(σ. 875-888) «Λόγος περὶ θανάτου». Ἀρχ. Τὸ δυσκολότερον ἀπὸ ὅλα τὰ πράγματα διὰ νὰ τὸ μάθωμεν, μὰ τὸ ἀναγκαιότερον μάλιστα ἀναγκαιότατον διὰ νὰ τὸ ἀπολαύσωμεν.
34(σ. 889-898) «Λόγος περὶ ἁμαρτίας». Θέμα. Ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι ἄπειρον κακὸν μὲ τὸ νὰ εἶναι ὕβρις θεοῦ. Ἀρχ. Τὸ μοναχὸν καὶ ἄπειρον κακὸν τὸ καθολικὸν καὶ ἀληθινὸν κακὸν εἶναι ἡ ἁμαρτία.
35(σ. 899-905) «Λόγος περὶ βασάνων». Θέμα. Ὅτι τὰ βάσανα ὁποῦ πέμπει ὁ θεὸς εἶναι σημεῖον μεγάλης ἀγάπης πρὸς ἡμᾶς ... Ἀρχ. Δύσκολον εἶναι νὰ σιωπήσῃ τινὰς τὰς φωνὰς ἐκείνου ὁποῦ ἔχει πόνους εἰς τὸ κορμί.
36(σ. 906-927) «Λόγος περὶ πίστεως». Θέμα. Ἡ ὀρθόδοξος πίστις χωρὶς τὰ ἐνάρετα ἔργα, περισσότερον βλάπει παρὰ [ὠφελεῖ;] ... Ἀρχ. Εἶπεν ἕνας σοφὸς ὅτι τὰ μεγάλα πράγματα περισσότερον τιμῶνται μὲ τὴν [πρᾶξιν] παρὰ μὲ τὸν λόγον.
Στὴ σ. 929 (ἐπαναλαμβάνεται ὡς τίτλος στὴ σ. 931): Ἐγκώμιον εἰς τὸν ἅγιον Ἀθανάσιον σύντομον.
37(σ. 931-934) «Ἐλάχιστον ἐγκώμιον εἰς τὸν ἅγιον μέγαν Ἀθανάσιον». Ἀρχ. Εὐφραίνεται, καὶ ἀγάλλεται ὁ εὐσεβὴς καὶ ὀρθόδοξος λαός (χριστ[ιανοὶ] εὐλογημένοι), καθὼς λέγει ὁ σοφὸς Σολομών.
2. (σ. 937-967) Ἄρθρα συνθηκῶν καὶ κήρυξης πολέμου μεταξῦ Ρωσίας καὶ Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1774 καὶ 1787.
1(σ. 937-980) Τὸ κείμενο τῆς συνθήκης τοῦ Κιουτσιούκ-Καϊναρτζή [1774-5] σὲ ἀπλὴ ἑλληνική (29 ἄρθρα). Προηγεῖται: Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ παντοδυνάμου θεοῦ. Τίτλος: «Ἄρθρα τῆς παντοτεινῆς ἀγάπης μεταξὺ τοῦ ἰμπερίου ὅλων τῶν Ῥουσσιῶν καὶ τῆς ὀθωμανικῆς Πόρτας». Ἀρχ. Καὶ ἀπὸ τὰ δύο μέρη τοῦ ἰμπερίου δηλ. ὅλων τῶν Ῥουσσιῶν καὶ ὀθωμανικῆς Πόρτας, οἱ βασιλεῖς καὶ αὐτοκράτορες. – Μετὰ τὸ πέρας τοῦ κειμένου: Ἔγινεν εἰς τὸν κάμπον σιμὰ εἰς τὴν χώραν Κιουτζοὺκ Καϊναρτζή, ͵αψοε΄ [= 1775] Ἰουλίου 10. Ἡ ὀρθὴ χρονολογία τῆς ὑπογραφῆς τῆς συνθήκης εἶναι 10/21 Ἰουλίου 1774 (21η μὲ τὸ νέο γρηγοριανὸ ἡμερολόγιο, καθὼς κατὰ τὸν 18ο αἰ. ἡ διαφορὰ τῶν ἡμερολογίων ἦταν 11 ἡμέρες). Βλ. καὶ σ. 993-1028.
2(σ. 931-980) «Τζερεμόνια ὁποῦ ἔγινεν κατὰ τὸ σύνορον τοῦ Χοτινίου εἰς τὸν μουπαδετὲν τῶν πρέσβεων, δηλονότι τοῦ ἐνδοξοτάτου Ἀπτοὺλ Κερὶμ ἐλτζὴ πασιᾶ καὶ τοῦ ἐξοχοτάτου πρίγγιπος Ῥεπνήν, καὶ γκενερὰλ Ἀνζέφ». Προηγεῖται ἡ χρονολογικὴ ἔνδειξη: ͵αψοε΄ [= 1775] Ἰουλίου κβ΄, ποὺ πιθανὸν νὰ πρέπει νὰ διορθωθεῖ σὲ 1774 (ἡ ἐπαύριον τῆς ὑπογραφῆς τῆς συνθήκης, βάσει τοῦ νέου ἡμερολογίου). Ἀρχ. Πρῶτον ὁ Δελίπασης μὲ παϊράκ͜ια καὶ μὲ τοὺς δελίδες κατόπιν αὐτοῦ. Τέλ. καθὼς καὶ ὁ ἐλτζῆ πασιᾶς ἀντίκρυ ἕως εἰς τὰ τζιαδίρια ἔνθα ἔκειτο τὸ ὀρδί. Ἀναφέρονται ὁ ὀθωμανὸς πρέσβης (ἐλτζής) Abdülkerim Paşa καὶ ὁ ρῶσος πρέσβης πρίγκιπας Νικολάι Βασίλιεβιτς Ρεπνίν (Николай Васильевич Репнин).
3(σ. 981-990) «Ἶσον μανιφέστου ὁποῦ ἐξεδόθη ἐκ τῆς Ῥωσίας πρὸς τὰ μέρη τοῦ βασιλείου τῆς Τουρκίας». Ἐπιγραφή: Ἡμεῖς Β΄ ἰμπερατρίτζα, καὶ αὐτοκρατόρισσα Αἰκατερίνα ἐλέῳ Θεοῦ πάσης ῥωσίας, καὶ τῶν λοιπῶν … πρὸς τὸν γκενεράλην μας κόμητα Ὀρλόφ. Ἀρχ. Θεωρῶντες πανελεημονέστατε τὴν ἀναφορὰν ὁποῦ μᾶς ἐπρόσφεραν ὅ τε μαγιὸρ Κωνσταντὴς τοῦ Γεωργίου, καὶ ὁ καπιτὰν Στέφανος Μαυρομιχάλης. Τέλ. καὶ διαμένομεν μὲ τὸ αὐτοκρατορικόν μας ἔλεος πάντοτε ἐνδιάθετοι. – Μετὰ τὸ πέρας: Ἐν Μοσχοβίᾳ, ἀπὸ Χριστοῦ γεννήσεως ͵αψοε΄ [= 1775] Μαρτίου κα΄ […]. Τὸ καθολικὸν εἶναι ὑπογεγραμμένον μὲ τὸ ἰδιόχειρον τῆς αὐτοκρατορικῆς μεγαλειότητος.
4(σ. 991-992) ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΣΗΣ, «Προσφώνημα, προσφωνηθὲν τῇ μεγάλῃ αὐτοκρατορίσσῃ Αἰκατερίνῃ Β΄ πασῶν τῶν Ῥουσιῶν, παρὰ τοῦ σοφωτάτου κυρίου Εὐγενίου, κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς ἀρχιερατείας του τῇ α΄ ὀκτωβρίου [1775]» (ἐνν. ἡ ἡμέρα τῆς χειροτονίας τοῦ Βούλγαρη ὡς ἀρχιεπισκόπου Σλαβηνίου καὶ Χερσῶνος στὴ Μόσχα). Ἀρχ. Καὶ τί δύναμαι πρὸς εὐχαριστίαν νὰ εἰπῶ, ὦ μεγίστη αὐτοκράτορ. Μετὰ τὸ πέρας: Ἐν τῆ βασιλευούσῃ Μόσχᾳ. – Ἔκδ. Αἰνιάν, Συλλογὴ ἀνεκδότων συγγραμμάτων, Ἀθήνα 1838, σ. 45-46. Τὸ χειρόγραφο δὲν εἶναι ἀντίγραφο τῆς ἔκδοσης, καθὼς παρουσιάζει μερικὲς διαφορές, πέραν τοῦ τίτλου.
5(σ. 993-1028) «Ἄρθρα τῆς ἀϊδίου ἀγάπης τῆς μεταξὺ τῆς αὐτοκρατορίας ἁπασῶν τῶν Ῥωσσιῶν, καὶ τῆς ὀθωμανικῆς Πόρτας, ἐν τῷ στρατοπέδῳ τελειωθείσης, πλησίον τῆς πόλεως Κιουτζοὺκ Καϊναρτζί, ἥτις ἀπέχει τῆς πόλ[εως] Σιλίστρας λέγες τέσσαρες. Ἐν ὀνόματι τοῦ παντοδυνάμου θεοῦ». Ἀρχ. Οἱ τῶν δύω πολεμίων μερῶν, δηλαδὴ τῆς αὐτοκρατορίας ἁπασῶν τῶν Ῥωσσιῶν, καὶ τῆς ὀθωμανικῆς Πόρτας, μονάρχαι καὶ αὐτοκράτορες. Τέλ. εὐθὺς ὁποῦ ἄλλα ἶσα θέλουν παῤῥησιασθῇ ἀπὸ τὸν μέγαν βεζίρην. – Μετὰ τὸ πέρας τοῦ κειμένου: Εἰς τὸ στρατόπεδον πλησίον τῆς πόλεως Κουτζοὺκ Καϊναρτζίκι ἰουλίου 10 κατὰ τὸ παλαιόν, ἔτος 1774. Πρόκειται γιὰ τὰ 28 ἄρθρα τῆς συνθήκης σὲ νεοελληνικὴ μετάφραση. Διαφορετικὴ νεοελληνικὴ μετάφραση τῆς ἴδιας συνθήκης στὶς σ. 937-967.
6(σ. 1029-1036) «Περιγραφή, τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐλεύσεως τοῦ πρέσβεως τῶν Ῥώσων Νικολάου Βασιλοβίτζη Ῥεπνήν· καὶ πρῶτον περὶ τῆς εἰσελεύσεως τῆς πριγγιπέσης, ἥτις ἐγένετο ἀπ’ ἔξω τῆς πόλεως κατ’ εὐθεῖαν εἰς τὸ Σταυροδρόμι κατὰ τὴν τάξιν ἀπαραλ<λ>άκτως». Προηγεῖται ἡ χρονολογικὴ ἔνδειξη: ͵αψοε΄ ὀκτωβρίου γ΄ ἡμέρ[ᾳ] σαββάτῳ. Ἀρχ. 600 Βοϊδάμαξα, τὰ 300 φορτωμένα ῥοῦχα. Τέλ. (ἀτελές) μὲ ἕνα γενναῖον καὶ σοβαρὸν βάσισμα ὅλοι [ῥεγ…].
7(σ. 1045-1051) Ἔγγραφο κήρυξης πολέμου ἐκ μέρους τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας κατὰ τῆς Ρωσίας στὶς 24 Αὐγούστου 1787 (κατὰ τὸν ρωσοτουρκικὸ πόλεμο 1787-1792), σὲ νεοελληνικὴ μετάφραση (16 ἄρθρα). Τίτλος: «Μανιφέστον ἐκ μέρους τῆς λαμπρᾶς Ὑψηλῆς Πόρτας, κατὰ τῆς Ῥωσίας, ἐγχειρισθὲν τῷ ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει ἐξοχωτάτῳ ἀμπασαδώρῳ τοῦ βασιλέως τῆς Φράντζας, κόμητι καὶ κόντε Σ͜ιουναζὲλ δὲ ΓΓιούφλε τῷ ἀξιοπρεπεστάτῳ, διὰ εἴδησιν καὶ τῶν λοιπῶν αὐλῶν τῆς Εὐρώπης τῇ 24ῃ Αὐγούστου 1787». Ἀρχ. Ἡ γεγονυῖα ἀγάπη μεταξὺ τῆς Ὑψηλῆς Πόρτας καὶ τῆς κούρτης τῆς Ῥωσίας. Τέλ. εἰς τὸ φῶς καὶ τὴν δικαιοκρισίαν τῶν φίλων της, τὰς αἰτίας τῶν πράξεών της. Μετὰ τὸ πέρας: Ἐξεδόθη εἰς τὰς 11 ζιλκαντέ, εἰς τὸ ἔτος 1201ῳ ἐν Κωνσταντινουπόλει τῇ περιωνύμῳ.
8(σ. 1053-1056) Σουλτανικὸ ἔγγραφο πρὸς τὸν ἡγεμόνα τῆς Βλαχίας Νικόλαο Μαυρογένη περὶ τῆς κηρύξεως τοῦ πολέμου κατὰ τῆς Ρωσίας (24. Αὐγ. 1797), σὲ νεοελληνικὴ μετάφραση. Τίτλος: «Μετάφρασις τοῦ βασιλικοῦ ὁρισμοῦ περὶ τῆς εἰδήσεως τοῦ πολέμου. Τὸ βασιλικὸν σημεῖον». Ἀρχ. Ἔξοχε τῶν αὐθεντῶν τοῦ γένους τοῦ Μεσία, θεμέλιον τῶν μεγάλων τῆς σθνοδείας τοῦ Ἰησοῦ, χάλια αὐθέντα τῆς Βλαχίας Νικόλαε Μαβρογένη. Τέλ. ἐφ’ οἷς ἐξεδόθη καὶ ὁ παρών μου βασιλικὸς ὁρισμός. Μετὰ τὸ πέρας: 1201 τῷ μηνὶ ζιλκαντέ. Ἐν Κωνσταντινουπόλει τῇ περιφρουρουμένῃ.
9(σ. 1057-1078) «Διὰ τοῦ παρόντος ἡ αὐλὴ τῆς Ῥωσίας ἐδηλοποίησεν εἰς τοὺς πρέσβεις τοὺς ἐν Πετρουπόλει διάγοντας, ὅτι ἡ Ὀθωμανικὴ Πόρτα ἀδίκως ἐκήρυξεν τὸν πόλεμον». Ἀρχ. Αἱ διαφοραὶ ὁποῦ δὲν ἔπαυσαν νὰ ταράττωσιν τὴν ἡσυχίαν καὶ γαλήνην. Τέλ. ἀπὸ τοὺς ὁποίους ὁ ἐχθρὸς τότε ἐτραυματίσθη, καὶ νοσεῖ μέχρι τοῦ νῦν. Μετὰ τὸ πέρας: Ἐδόθη ἐν Πετρουπόλει τῇ ζ΄ τοῦ σεπτεμβρίου ͵αψπζ΄ [=1787] ἔτει τῆς δὲ βασιλείας ἡμῶν ἔτει κϛ΄. Καὶ στὴ συνέχεια ἡ σημείωση: Ἐν τῷ πρωτοτύπῳ ἰδίᾳ χειρὶ ὑπογέγραπται τῆς αὐτοκρατορίσσης οὕτως: Αἰκατερίνα.
10(σ. 1079-1084) «Λόγος τοῦ συμβούλου κυρίου Ταλερὰν πρὸς πάντας τοὺς ἐν τῇ παρισιακῇ συγκλήτῳ παρακινητικὸς περὶ τῶν πρακτέων, διδακτικὸς τρεχόντων, ὡς ἀπὸ στόματος τοῦ αὐτοκράτορος καὶ βασιλέως Ναπολέοντος». Μετὰ τὸν τίτλο ἡ σημείωση ἐντὸς παρενθέσεως: Διαλαμβάνει δὲ δι’ ὅλου κατὰ Γραικῶν, διεγείρων τοὺς Ὀθωμανούς. Ἀρχ. Κύριοι· γνωστὰ εἶναι εἰς πάντα τὰ ἰδιώματα, καὶ ἤθη τῶν ἀρχαίων Γραικῶν. Τέλ. ἐκβαινόντων τῶν ὅπλων του μέχρι τέλους εὐτυχῶν, ὡς καὶ μέχρι τοῦδε, καὶ ἔτι εὐτυχεστέρων. Ἐννοεῖται ὁ γάλλος πολιτικὸς Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754-1838).
11(σ. 1085-1086) «Μανιφέστον τοῦ Βοναπάρτε, ὅπερ ἐξέδωτο καθ’ τὸν καιρὸν ἀπῆλθεν εἰς Ἀλεξάνδρειαν, καὶ Αἴγυπτον». Ἀρχ. Ὁ Μποναπάρτες ἀρχιστράτηγος τοῦ ἐπὶ τῆς ἐλευθερίας, καὶ ἰσότητος διατιθεμένου Γαλλικοῦ δήμου. Τέλ. καὶ διευθύνοι Κύριος τὰς καταστάσεις τοῦ αἰγυπτιακοῦ λαοῦ. Τέλος.
12(σ. 1087-1089) ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ <Γ΄>, «Ἀπόκρισις τοῦ παναγιωτάτου πρώην Κωνσταντινουπόλεως κυρίου Καλλινίκου πρός τινα ἐρωτήσαντα περὶ τῆς τῶν μνημοσύνων τῶν ἐν Κυριακαῖς τελουμένων». Ἀρχ. Περὶ δὲ τῆς τῶν μνημοσύνων πληροφορίας ὁποῦ παρ’ ἡμῶν ζητεῖ. Τέλ. ἃ ἐπιλείψει ἡμᾶς ὁ χρόνος γράφοντας, καὶ διηγουμένους. Πιθανότατα πρόκειται γιὰ τὸν Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικο Γ΄ ἐκ Ζαγορᾶς. Τὸ ἀνωτέρω ἔργο δὲν περιλαμβάνεται στὴν ἐργογραφία τοῦ πατριάρχη στὸ Ἐμμ. Ι. Λιναριτάκης, Ὁ οἰκουμενικὸς πατριάρχης Καλλίνικος Γ΄ (Δ΄) καὶ τὸ θέμα τοῦ Ἀναβαπτισμοῦ, ἀδημοσ. διδακτ. διατριβή, Τμ. Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 166-283.
3. Διάφορα κείμενα φιλολογικά.
1(σ. 1092-1102) Ὀπτασία Δανιὴλ ἐξ Ἀγαρηνῶν. Τίτλος: «Ὀπτασία τοῦ κὺρ Δανιὴλ πάνυ ὠφέλιμος». Ἀρχ. Ἐγὼ ὁ ἐν μοναχοῖς ἐλάχιστος Δανιὴλ διέτριβον ἐν Κερκύρᾳ χάριν τοῦ θαυματουργοῦ Σπυρίδωνος. Τέλ. ἀπῆλθον εἰς τὴν ἐκκλησίαν, καὶ ἀνεγίνωσκον τότε τὸ ψαλτήριον. Στὴ σ. 1090 διευκρίνιση περὶ τοῦ Δανιὴλ ὑπὸ τὸν τίτλο «Ὑπόθεσις τῆς παρούσης διηγήσεως» (8 ἀράδες): Ἕνας πλούσιος ἀγαρηνὸς εἶχεν ἕναν σκλάβον χριστιανόν … καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ ἔσωθεν καλούμενος Δανιήλ, καὶ ὁ Ἀναστάσιος εἶναι ὁ σκλάβος τοῦ πατρός του. – Ἔκδ. περιοδικὸ Ἁγιορειτικὴ Βιβλιοθήκη, ἔτ. Ε΄, 50-51 ([Βόλος] 1940-1941) 117-123, ὅπου τὸ κείμενο συνεχίζεται μὲ μερικὲς ἀράδες ἀκόμη, σὲ σχέση μὲ τὸν παρόντα κώδικα, ὁ ὁποῖος παρουσιάζει καὶ ἄλλες μικρὲς διαφορές. Ἐπίσης, στὴν ἔκδοση δίνεται στὸν τίτλο ὁ τόπος καὶ χρόνος τῆς ὀπτασίας (Κωνσταντινούπολη, 13 Νοεμ. 1764).
2(σ. 1103-1105) ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΡΑΚΑΣΣΗΣ, Στίχοι ποιητικοί. Περιέχονται στὸ ἔργο του Ποιημάτια Ἰατρικά. Medici Poemata Medica, Βιέννη 1795, σ. 209-213. Δὲν εἶναι βέβαιο ὅτι ὁ Μεγδάνης τοὺς ἀντέγραψε ἀπὸ τὴν ἔκδοση (οἱ σελίδες προέρχονται ἀπὸ τὸ χέρι του), καθὼς σὲ μερικὲς περιπτώσεις ὑπάρχουν μικρὲς διαφορές, ἐνῶ δὲν ὑπάρχει στὴν ἔκδοση ἡ δεύτερη παράφραση τοῦ «Χριστὸς ἀνέστη» (Ἀρχ. Παθὼν δι’ ἡμᾶς).
– (σ. 1103-1104) Ἐπίγραμμα στὸν ἐπίσκοπο Ριμνίκου Φιλάρετο. Ἀρχ. Οὔνομα τευ φράσδε σ’ ἀρετάων ἔξοχ’ ἐραστάν. – Ἔκδ. Δ. Καρακάσσης, Ποιημάτια Ἰατρικά, σ. 209.
– (σ. 1103-1104) «Παράφρασις εἰς τό ‘Βουλὴν προαιώνιον’» (36 στίχοι). Ἀρχ. Βουλὴν μεγίστην τὴν πρὸ αἰώνων, κόρη. – Ἔκδ. Δ. Καρακάσσης, Ποιημάτια Ἰατρικά, σ. 210-211.
– (σ. 1104) «[Παράφρασις] εἰς τό ‘Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς’» (10 στίχοι). Ἀρχ. Ὃ προστέτακται μυστικῶς ὑπὲρ λόγον. – Ἔκδ. Δ. Καρακάσσης, Ποιημάτια Ἰατρικά, σ. 212.
– (σ. 1104-1105) «[Παράφρασις] εἰς τό ‘Γλῶτταν οὐκ ἔγνω’». Ἀρχ. Ἣν οὔ ποτ’ ἔγνω οὐδ’ ἀκήκοε ζώνην. – Ἔκδ. Δ. Καρακάσσης, Ποιημάτια Ἰατρικά, σ. 211-212.
– (σ. 1105) «[Παραφράσεις] εἰς τό ‘Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν’». – Ἔκδ. Δ. Καρακάσσης, Ποιημάτια Ἰατρικά, σ. 212-213 (πλὴν τοῦ δευτέρου ἐπιγράμματος).
Χριστὸς τριταῖος ἐξανέστη τοῦ τάφου,
νεκροὺς ἐγείρας, καὶ μόρῳ κτείνας μόρον.
Ἄλλως.
Παθὼν δι’ ἡμᾶς Χριστὸς ἠγέρθη τάφου,
ζωὴν νεκροῖς δούς, συνθλάσας θ’ ᾅδου πύλας.
Ἄλλως.
Ἔγερτο ἐκ νεκρῶν Χριστός· πότμον δε τε πότμῳ
κάββαλεν· ἄπνοις δὲ πνοὴν πόρε τοῖς ἐνὶ τύμβοις.
Ἄλλως.
Ἔγερτο ἐὼν νέκυς, ὃς νέκυας ζωώσατο μύθῳ·
θεκῦσε μόρῳ δὲ μόρον, νεκύεσσί τε ὤπασε πνοήν.
Ἄλλως.
Ἔκθορε τύμβου ἐὼν νέκυς, ὃς ζώωσε θανόντας
ζῶν τε ίδὲ θνήσκων ἀΐδαό τε ὤλεσε κάρτος.
– (σ. 1105) Ἐπίγραμμα στὸν ἐπίσκοπο Ριμνίκου Φιλάρετο. – Ἔκδ. Δ. Καρακάσσης, Ποιημάτια Ἰατρικά, σ. 213 (μὲ διαφορὲς στὸ χειρόγραφο, ἀπὸ τὸ ὁποῖο λείπουν οἱ στίχοι 6-10 τῆς ἔκδοσης).
Δημητρίου ποίημα ἔμμετρον τάδε,
Τέχνην ἰατροῦ Καρακάσση τοὐπίκλην,
ὃς τοῖς δ’ ἀνυμνεῖ μητέρ΄ ἁγνὴν καὶ λόγον
τὴν σωμάτων λύοντα, καὶ ψυχῶν νόσους,
δῶρον φέρας τε ταῦτα τῷ σεβασμίῳ
ἐπισκόπῳ νῦν Ῥιμνίκου εὐγνωμόνως.
3(σ. 1107-1122) ΩΡΑΠΟΛΛΩΝ, Ἱερογλυφικά. βιβλίο Β΄: «Ὥρου Ἀπόλλωνος Νειλώου τῆς τῶν παρ’ Αἰγυπτίοις ἱερογλυφικῶν γραμμάτων ἑρμηνείας βιβλίον δεύτερον». Ἀρχ. Διὰ δὲ τῆς δευτέρας πραγματείας, περὶ τῶν λοιπῶν τὸν λόγον ὑγιᾶ σοι παραστήσομαι. – Ἔκδ. Conrad Leemans, Ἄμστερνταμ 1835, σ. 63-114. Νεώτερη ἔκδοση: Francesco Sbordane, Νάπολη 1940.
Τὸ ἔργο Ἱερογλυφικὰ ἀποδίδεται στὰ χειρόγραφα στὸν Ὧρο Ἀπόλλωνα ἢ Ὡραπόλλωνα (5ος αἰ.) στὰ αἰγυπτιακά, ἐνῶ ὡς μεταφραστὴς στὰ ἑλληνικὰ φέρεται κάποιος Φιλίππος. Αὐτὸ προκύπτει ἀπὸ τὸν τίτλο τοῦ ἔργου, στὸν ὁποῖο ὑπάρχει στὰ χειρόγραφα ἡ ἐπεξήγηση: «[Ἱερογλυφικά] ἃ ἐξήνεγκε μὲν αὐτὸς Αἰγυπτίᾳ φωνῇ, μετέφρασε δὲ Φίλιππος εἰς τὴν Ἑλλάδα διάλεκτον».
4(σ. 1123-1124) «Ἐπιστολὴ Πουπλίου ἀξιωματικοῦ ἀνδρός, τοῦ Λεντούλου, ἀπεσταλμένη ἐκ τῆς Ἱερουσαλήμ πρὸς τὴν Γερουσίαν τῆς Ῥώμης, μεταφρασθεῖσα ἐκ τοῦ λατινικοῦ». Ἀρχ. Ἐφάνη κατὰ τοὺς ἡμετέρους χρόνους ἄνθρωπός τις μεγάλης ἀρετῆς (ὅστις ζῇ κατὰ τὸ παρόν) καλούμενος Ἰησοῦς Χριστός. Μετὰ τὸ πέρας τοῦ κειμένου, ὁ γραφέας συμπληρώνει: Οὗτος ἐστιν, ὁ ὡραῖος κάλλει παρὰ πάντας τοὺς βροτούς· μακάριος ὅστις αὐτὸν ἀγαπᾷ ὁλοψύχως, καὶ ἀγαπᾷται παρ’ αὐτοῦ. – Ἔκδ. Νικόδημος Ἁγιορείτης, Βιβλίον ψυχωφελέστατον καλούμενον Ἀόρατος πόλεμος, Βενετία 1796, σ. 345-346. Νεώτερες ἐπανεκδόσεις: Ἀθήνα 1853, σ. 295-296· ἐπίσης Ἀθήνα 1965, σ. 265-266. Τὸ λατινικὸ κείμενο στὸν J. P. Migne, Dictionaire des Apocryphes, τ. 2, Παρίσι 1856, σ. 453-436 (ἀνατύπ. Turnhout 1989).
5(σ. 1127-1134) ΑΔΗΛΟΣ, Ὁ θρῆνος τῆς Σμύρνης (ἢ τὸ ρεμπελιὸ τῶν γενιτσάρων). Τίτλος: «Ὁ θρῆνος τῆς Σμύρνης»· προηγεῖται ἡ ἡμερομηνία: 1797 μαρτίου 4. Ἀρχ. Πόσον πρέπει νὰ θρηνήσω, πόσον δὲ νὰ λυπηθῶ. Ὁ κώδικας εἶναι μοναδικὸς γιὰ τὸ στιχούργημα (codex unicus). – Ἔκδ. Ἀντ. Σιγάλας, Ἐκλαϊκευμένα μελετήματα, τ. 2, Ἀθήνα 19171, σ. 158-169, βάσει τοῦ παρόντος κώδικα· βλ. στὸ ἴδιο γιὰ παλαιότερες ἐκδόσεις, ὅπως: Ι. Παπαγιαννόπουλος, Μικρασιατικὰ Χρονικὰ 1 (1938) 261-267, ἀπὸ τὸν παρόντα κώδικα. Γιὰ τὸ «Ρεμπελιὸ τῶν γενιτσάρων (βιαιπραγίες Τούρκων κατὰ τῶν Χριστιανῶν τῆς Σμύρνης κατὰ τὸ ἔτος 1797, Μαρτίου 4/15) βλ. Κ. Χ. Κωστῆς, «Νέο φῶς στὸ ρεμπελιὸ τῆς Σμύρνης τοῦ 1797 κατὰ νέαν πηγήν», Μικρασιατικὰ Χρονικὰ 1 (1938) 241-267· Ν. Α. Βέης, «Τό ‘μεγάλο ρεμπελιό’ τῆς Σμύρνης (Μάρτιος τοῦ 1797) κατὰ νεωτάτας ἔρευνας», Μικρασιατικὰ Χρονικὰ 4 (1948) 411-422.