Collection ARCH - Αρχείο Αρχαιολογικής Συλλογής Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης

Identity area

Reference code

GR GR-KDBK (ΚΔΒΚ) ARCH

Title

Αρχείο Αρχαιολογικής Συλλογής Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης

Date(s)

  • 1500-1950 (Creation)

Level of description

Collection

Extent and medium

25 Μαρμάρινα και λίθινα αντικείμενα
51 Μεταβυζαντινές εικόνες
13 Χαλκογραφίες
418 Λειτουργικά παλαιά έντυπα
83 Παλαίτυπα και 2 χάρτες

Context area

Name of creator

Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης
(1813 / 1916 / 1923 / 1963 / 1989 / 2018)

Administrative history

Name of creator

Δελιαλής, Νικόλαος Π., 1895-1979
(1895-1979)

Biographical history

Ο Νικόλαος Π. Δελιαλής γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1895. Παρακολουθεί λίγες τάξεις του Δημοτικού και σε ηλικία 14 χρονών προσχωρεί στη δούλεψη του Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Φωτίου. Στρατεύεται το 1916 και στη συνέχεια παίρνει μέρος στην Μικρασιατική εκστρατεία, όπου αιχμαλωτίζεται. Επιστρέφει στην ιδιαίτερη πατρίδα το 1923, ύστερα από συνολικά επτά έτη απουσίας. Το 1929 διορίζεται από το Δήμο Κοζάνης στη θέση του εφόρου της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, όπου παραμένει μέχρι το 1959, ενώ από τις 23 Οκτωβρίου 1947 διευθύνει και το νεοϊδρυθέν Μόνιμο Τοπικό Ιστορικό Αρχείο Κοζάνης. Από το 1930 έρχεται σε επαφή με Ακαδημαϊκούς δασκάλους, όπως ο καθηγητής της Φιλοσοφικής ΑΠΘ, Αντ. Σιγάλας όπου γίνεται προσπάθεια απογραφής και οργάνωσης της Βιβλιοθήκης με σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους. Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του έρχεται σε επαφή και συνεργάζεται με την Εθνική Βιβλιοθήκη και άλλους σχετικούς επιστημονικούς φορείς και ιδιώτες, στην Ελλάδα αλλά και απόδημους Κοζανίτες. Στην προσπάθεια διαφύλαξης και οργάνωσης παραχωρείται το αρχείο της Επισκοπής, καθώς και το αρχείο του συμβολαιογραφείου Πράσου. Στην γερμανική κατοχή, χάρη στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης, ο ίδιος και οι συνεργάτες του, μεταφέρουν με κίνδυνο ζωής τις ιστορικές συλλογές της βιβλιοθήκης, από το κέντρο της πόλης στο υπόγειο ενός μικρού παρεκκλησιού, του Αγίου Λαζάρου, στον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου Κοζάνης όπου και διασώζονται από τη διάρρηξη της βιβλιοθήκης στις 28- 30 Ιουνίου 1941 και τις λεηλασίες των κατακτητών. Για την δράση του και την τεράστια πνευματική προσφορά, που περιλαμβάνει και τη συγγραφή μεγάλου αριθμού εντύπων, μεταξύ αυτών και του δίτομου καταλόγου της βιβλιοθήκης, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με Δημόσιο Έπαινο. Ο Δήμος Κοζάνης επίσης του απένειμε το 1971 το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλης. Πέθανε στην Κοζάνη στις 23 Ιουλίου του 1979 αφήνοντας ολόκληρη την περιουσία του στη γενέτειρα πόλη.

Repository

Αρχειακές συλλογές Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης

Archival history

Immediate source of acquisition or transfer

Βεβαίωσεις κυριότητας Υπουργείου Πολιτισμού.

Content and structure area

Scope and content

Στην Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης φιλοξενείται ένας μικρός θησαυρός από εικόνες, ιερά κειμήλια, ξυλόγλυπτα, χαρακτικά, αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές, που χρονολογούνται στη μεταβυζαντινή και νεότερη περίοδο. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν τμήμα της παλαιάς συλλογής των παλαιοχριστιανικών και μεταβυζαντινών μνημείων που φυλάσσονταν στο Τοπικό Μουσείο της πόλης της Κοζάνης και προέρχονταν από διάφορες περιοχές του Νομού Κοζάνης. Η συστηματικότερη συλλογή και φύλαξη αρχαιοτήτων ξεκίνησε το 1934, όταν ο Δήμος στο τότε νεόδμητο δημοτικό μέγαρο παραχώρησε μια αίθουσα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία για να συγκροτήσει το Τοπικό Μουσείο “διά των ανευρισκομένων εν τη περιοχή του Νομού αρχαιοτήτων, αποφευγομένης της διαρροής τούτων εις διάφορα άλλα Μουσεία” (Δελιαλής 1955). Με την πάροδο του χρόνου, η συλλογή αυτή εμπλουτιζόταν και περιείχε ευρήματα από την προϊστορική έως και τη νεότερη περίοδο, καθώς και λαογραφικά αντικείμενα. Στη συνέχεια, ένας μεγάλος αριθμός από αυτά λόγω της ιδιαίτερης αρχαιολογικής τους αξίας, κυρίως αρχιτεκτονικά μέλη, κεραμική και νομίσματα κλασικής έως βυζαντινής περιόδου, παραδόθηκε στις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού για τη φύλαξη και ανάδειξή τους (Τσιλιπάκου …).
Στη σημερινή συλλογή εντάσσεται ένας αριθμός μαρμάρινων κτητορικών επιγραφών (Δημόπουλος 2004), που προέρχονται από εκκλησιαστικά κτίσματα (ναός Παναγίας), αλλά κυρίως από παλαιές κατεδαφισμένες οικίες της Κοζάνης (π.χ. Κοντορούση, Κοβεντάρου) και κρήνες (π.χ. Κοντορούση, Μητροπολιτικού Μεγάρου) και χρονολογούνται το 18ο και 19ο αιώνα. Οι επιγραφές παρέχουν πολύτιμα στοιχεία, όχι μόνο για τα οικοδομήματα από τα οποία προέρχονται, αλλά γενικότερα για το ιστορικό, πολιτικό οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της πόλης και την προσωπογραφία της εποχής. Εξαιρετικά σπάνιο είναι το είδος του προσκυνηταρίου – εικονοστασίου του 18ου αιώνα, με τη μορφή κιβωτιδίου προς ανάρτηση από τον Άγιο Νικάνορα. Φέρει ξυλόγλυπτο πλαίσιο με φυτικό διάκοσμο και τοξωτή επίστεψη με την τεχνική του σκαλιστού στον αέρα, η οποία απεικονίζει αγγέλους, που στέφουν αετό επάνω από τη γραπτή μορφή του Άναρχου Πατέρα, και στηρίζεται σε δυο ολόσωμα παγώνια στις γωνίες. Στο εσωτερικό εμπεριέχεται όστρεο με ζωγραφισμένη τη σκηνή της Μεταμόρφωσης στην κοίλη πλευρά του.
Έπειτα από συντονισμένες ενέργειες της Δημοτικής Βιβλιοθήκης σε στενή συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης, τα εναπομείναντα αντικείμενα της Αρχαιολογικής Συλλογής στη Δημοτική Βιβλιοθήκη απέκτησαν βεβαιώσεις κυριότητας, σύμφωνα με το ν. 3028/2002 «Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Βεβαιώθηκε η κυριότητα 418 λειτουργικών παλαιών εντύπων, 51 μεταβυζαντινών και νεότερων εικόνων και εκκλησιαστικών αντικειμένων (24 μεταβυζαντινές εικόνες, 1 αετωματική επίστεψη, 1 τμήμα Αποστολικού, 3 μεσαία τρίπτυχα, 2 Λυπηρά, 4 τρίπτυχα, 1 Εικονοστάσι, 9 περιστρεφόμενα Αναλόγια, 5 τμήματα Επιστυλίου, 1 ξυλόγλυπτο), 23 μαρμάρινων αντικειμένων, 13 χαλκογραφιών (9 χαλκογραφίες, 1 Αντιμνήσιο και 3 χαρακτικά) και 83 παλαιτύπων και 2 χαρτών (Χάρτα του Ρήγα Φεραίου και Χάρτης Άνθιμου Γαζή).

Βεβαιώσεις κυριότητας:
1. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/34457/23678/187/07.02.2019 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (λειτουργικά).
2. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271204/176076/3260/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (εικόνες).
3. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271206/176077/3261/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (μαρμάρινα).
4. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271210/176081/3263/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (χαλκογραφίες).
5. Η αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/271209/176080/3262/12.07.2017 βεβαίωση δήλωσης κυριότητας (παλαίτυπα).

Appraisal, destruction and scheduling

Accruals

System of arrangement

Conditions of access and use area

Conditions governing access

Άδεια από Τοπικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, έπειτα από εισήγηση της ΚΔΒΚ, ν. 3028/2002 αρ. 28

Conditions governing reproduction

Άδεια από Τοπικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, έπειτα από εισήγηση της ΚΔΒΚ, ν. 3028/2002 αρ. 28

Language of material

  • Greek

Script of material

  • Greek

Language and script notes

Physical characteristics and technical requirements

Finding aids

Ν. Δελιαλής, Τσιλιπάκου

Allied materials area

Existence and location of originals

Existence and location of copies

Related units of description

Related descriptions

Notes area

Alternative identifier(s)

Access points

Subject access points

Place access points

Name access points

Genre access points

Description control area

Description identifier

Institution identifier

ΚΔΒΚ

Rules and/or conventions used

Status

Final

Level of detail

Dates of creation revision deletion

25.05.2020

Language(s)

  • Greek

Script(s)

  • Greek

Sources

- Δελιαλής, Ν.Π. (1955). Συλλογή παλαιοχριστιανικών και μεταγενέστερων μνημείων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης. Θεσσαλονίκη
- Τσιλιπάκου, Α. (2004). Καταγραφή Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης. Βέροια: Υπουργείο Πολιτισμού, 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων

Accession area