Την πρωτοχρονιά του 1916 ιδρύθηκε το "Αναγνωστήριον Κοζάνης", σωματείο με σκοπό την πνευματική καλλιέργεια της πόλης, το οποίο παρέλαβε τα βιβλία της κοινοτικής βιβλιοθήκης στην ελεύθερη από τετραετία Κοζάνη. Το καταστατικό προέβλεπε τον εμπλουτισμό της Βιβλιοθήκης με ελληνικά και ξενόγλωσσα επιστημονικά βιβλία, και εφημερίδες. Στην ίδρυση πρωτοστάτησαν ὁ πολιτικός Γ. Βαρβούτης, ο Δ. Mπλιούρας, ο A. Διάφας, ο γυμνασιάρχης Παν. Λιούφης, ὁ Γ. Παπακωνσταντίνου, ο ιερέας I. Σιώπης κ.α. Πρόεδρος του σωματείου ήταν ο (βοηθὸς επίσκοπος Κοζάνης) Ειρηνουπόλεως Φώτιος, μετέπειτα Οικουμενικὸς Πατριάρχης (1929, ως Φώτιος Β ́), και γραμματέας ὁ λογοτέχνης K. Tσιτσελίκης.
Η παραλαβή των βιβλίων από το "Αναγνωστήριο Κοζάνης" αποτυπώνεται στον κώδ. εγγρ. ΔΒK 89, ο οποίος περιέχει τον Επίσημο Κατάλογο όλων των βιβλίων της "Κοινοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης", που παρεδόθησαν στο "Αναγνωστήριο Κοζάνης" και είναι ο δεύτερος γνωστός Kατάλογος μετά τον Γραμματολογικό του 1873. Ο αριθμός των βιβλίων ανέρχονταν σε 6.620 τόμους, που αντιστοιχούν σε 3.229 τίτλους.
Το έγγραφο της παράδοσης - παραλαβής, με ημερομηνία 22 Απριλίου 1916 , υπογράφουν ὁ έφορος της Κοινοτικής Βιβλιοθήκης ιερέας Nικ. Βαλλαγιάννης ως παραδούς και ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Φώτιος Ειρηνουπόλεως ως παραλαβών.
Το αναγνωστήριο λειτουργούσε με εγγράμματα μέλη, την πνευματική ελίτ της πόλης, που πλήρωναν συνδρομή και αποτελούσε εφαλτήριο κοινωνικής καταξίωσης και ανέλιξης σε διάφορους τομείς ενώ της συνδρομής απαλλάσσονταν οι μαθητές. Από τα επίτιμα μέλη του και ο Ε. Βενιζέλος που επισκέφτηκε το "Αναγνωστήριο Κοζάνης" στις 15 Αυγούστου 1918, μαζί με τον ο Γεν. Διοικητή Μακεδονίας Ι. Ηλιάκη.
Αξίζει να σημειωθεί η ίδρυση της νυχτερινής σχολής ως ''Παράρτημα Αναγνωστηρίου''.
Το 1923 η Βιβλιοθήκη παραχωρείτε στο Δήμο Κοζάνης, για λόγους οικονομικής δυσπραγίας , με συντονισμένες ενέργειες του Δημάρχου Κοζάνης Νικ. Τσιμηνάκη, του Δημοτικού Συμβουλίου, συνεπικουρούμενοι του τ. Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Φωτίου και του Διοικητικού Συμβουλίου του «Αναγνωστηρίου Κοζάνης». Τον Ιανουάριο του 1923 η Βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε από την Μητρόπολη και στεγάστηκε σε αίθουσα του παλαιού Δημαρχείου που διαμορφώθηκε ανάλογα, ως και την κατεδάφισή του παλαιού Δημαρχείου το 1932, για να χτισθεί το νέο δημαρχιακό κτίριο όπου το 1934 μεταστεγάστηκε.